essay on war in gujarati

મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ | Mahatma Gandhi Essay in Gujarati

આપણી આઝાદી માટે આ મહાન વ્યક્તિ એ ઘણો ભોગ આપ્યો છે, માટે ઘણી વાર પરીક્ષાઓમાં “મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ (Mahatma gandhi essay in Gujarati) પણ પૂછતો હોય છે, જે અપને ધ્યાનમાં લેવું જરૂરી છે. માટે આપણે આજે થોડા ઉદાહરણ જોઈશું.

તો નમસ્કાર મિત્રો આપ સૌનું અમારા બ્લોગ Learn in Gujarati માં સ્વાગત છે. આજે આપણે એક મહત્વપૂર્ણ વ્યક્તિ વિશે જાણવાના છીએ, જે મહાત્મા ગાંધી આપણા રાષ્ટ્રપિતા છે. તેમને પોતાનું સમગ્ર જીવન ભારત ની આઝાદી માટે વિતાવ્યું હતું, જે માટે તેમને રાષ્ટ્રપિતા નું બિરુદ મળેલું છે. નીચે આપેલ એક્ષામપલ જોઈ અને ચોક્કસ રીતે તમે તમારો પોતાનો એક સુંદર નિબંધ આસાની થી લખી શકશો.

Table of Contents

ગાંધીજી વિશે નિબંધ ના ઉદાહરણ (Best Example of Mahatma Gandhi Essay in Gujarati)

મહાત્મા ગાંધી, મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર, 1869, પોરબંદર, ગુજરાત, ભારત માં થયો હતો અને મૃત્યુ 30 જાન્યુઆરી, 1948ના દિવસે થયું હતું. ભારતીય વકીલ, રાજકારણી, સામાજિક કાર્યકર અને લેખક કે જેઓ અંગ્રેજો સામે રાષ્ટ્રવાદી ચળવળના નેતા બન્યા હતા.

તેઓ તેમના દેશના પિતા તરીકે ગણવામાં આવે છે. ગાંધીજી રાજકીય અને સામાજિક પ્રગતિ હાંસલ કરવા માટે તેમના અહિંસક સત્યાગ્રહના સિદ્ધાંત માટે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે આદરણીય છે. તેમના પ્રવાસના માર્ગ પર તેમને જોવા માટે એકત્ર થયેલા વિશાળ ટોળાની અવિચારી આરાધનાએ તેમને ગંભીર અગ્નિપરીક્ષા કરી, તે દિવસ દરમિયાન ભાગ્યે જ અંગત કામ કરી શકતા કે રાત્રે આરામ કરી શકતા.

તેમણે લખ્યું, “મહાત્માઓની તકલીફો માત્ર મહાત્માઓને જ ખબર છે.” તેમની ખ્યાતિ તેમના જીવનકાળ દરમિયાન વિશ્વભરમાં ફેલાઈ અને તેમના મૃત્યુ પછી પણ હાલ લોકો તેમને ખુબ મહત્વ આપે છે. મહાત્મા ગાંધીનું નામ આજે પૃથ્વી પર સૌથી વધુ વૈશ્વિક રીતે જાણીતું છે. ચાલો નિબંધ તરફ આગળ વધીએ.

200 શબ્દો નો મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ (200 Word Mahatma Gandhi Essay in Gujarati)

મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી એટલે કે ગાંધીજી નો જન્મ 2 ઓક્ટોબર 1869 ના રોજ ગુજરાતમાં પોરબંદર નામના શહેર માં થયો હતો. તેના પિતા રાજકોટના દિવાન હતા. તેમને સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં નોંધપાત્ર ભૂમિકા અને દેશની સ્વતંત્રતામાં મહત્વ નો ભાગ ભજવવા ને કારણે તે રાષ્ટ્રપિતા કહેવાયા.

રાષ્ટ્રપિતાનો ખિતાબ તેમને પહેલા નેતાજી સુભાષચંદ્ર બોઝે આપ્યો હતો. મહાત્મા ગાંધી 10 પાસ કર્યા પછી ઈંગ્લેન્ડ ગયા હતા જ્યાં ન્યાયશાસ્ત્રનો અભ્યાસ કર્યો. આ પછી, તેમણે એડવોકેટ તરીકે આફ્રિકા માં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. પછી તેઓ બેરિસ્ટર તરીકે ભારત પરત ફર્યા અને મુંબઇમાં એડવોકેટ તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું.

ભારતીય મિત્ર દ્વારા મહાત્મા ગાંધીને કાનૂની સલાહ માટે દક્ષિણ આફ્રિકામાં આમંત્રણ અપાયું હતું. જ્યાં થી તેમના રાજકીય જીવનની શરૂઆત થઈ. દક્ષિણ આફ્રિકા માં ગાંધીજીને એક વિચિત્ર અનુભવ થયો. તેણે ત્યાં જોયું, કે ભારતીયો સાથે કેવી રીતે ભેદભાવ થાય છે.

એકવાર ગાંધીજી ને જ એક ગોરા માણસ એ બહાર કાઢ્યા, કારણ કે તે સમયે ગાંધીજી પ્રથમ વર્ગમાં મુસાફરી કરી રહ્યા હતા. જ્યારે તે વર્ગમાંના ગોરાઓ જ તેમનો મુસાફરી કરવાનો અધિકાર માનતા હતા. ગાંધીજીએ ત્યારથી જ ધારી લીધું હતું કે તેઓ કાળા લોકો અને ભારતીયો માટે લડશે. તેમણે ત્યાં વસતા ભારતીયોના જીવનમાં સુધારો લાવવા માટે અનેક પ્રયાસ શરૂ કર્યાં. દક્ષિણ આફ્રિકામાં આંદોલન દરમિયાન તેઓ સત્ય અને અહિંસાના મહત્વને અંદર થી સમજી ગયા.

જ્યારે ગાંધીજી ભારત પાછા ફર્યો, ત્યારે તેણે અહીં દક્ષિણ આફ્રિકામાં જેવી જ પરિસ્થિતિ જોય. 1920 માં, તેમણે સવિનય કાનૂન ભંગ ચળવળ શરૂ કરી અને બ્રિટિશરોને પડકાર્યો. 1930 માં તેમણે અસહકાર ચળવળની સ્થાપના કરી અને 1942 માં ભારત ના સ્વતંત્રતા ના લડવૈયાઓએ અંગ્રેજો ને ભારત છોડવા હાકલ કરી.

આ હિલચાલ દરમિયાન તે ઘણી વખત જેલમાં ગયા. છેવટે ગાંધીજી ને સફળતા મળી અને 1947 માં ભારત સ્વતંત્ર થયું, પરંતુ દુખની વાત એ છે કે 30 જાન્યુઆરી 1948 ના રોજ સાંજની પ્રાર્થના કરવા જતાં હતા ત્યારે નાથુરામ ગોડસે નામના વ્યક્તિએ મહાત્મા ગાંધીની ગોળી મારીને હત્યા કરી હતી.

300 શબ્દોનો મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ (300 Words Mahatma Gandhi Essay in Gujarati)

મહાત્મા ગાંધીજીનું જીવન આદર્શવાદની દ્રષ્ટિએ હેતુપૂર્ણ વિચારો થી ભરેલું હતું. યુગના મહાપુરુષની પદવીથી સન્માનિત મહાત્મા ગાંધી સમાજ સુધારક તરીકે પણ ઓળખાય છે. પરંતુ મહાત્મા ગાંધીના મતે સમાજ ઉત્થાન માટે સમાજમાં શિક્ષણનું યોગદાન જરૂરી છે.

મહાત્મા ગાંધીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર 1869 ના રોજ ગુજરાતના પોરબંદરમાં થયો હતો. તે જન્મથી જ સામાન્ય પરિસ્થિતિ ના હતા પણ તેની કામથી તે મહાન બન્યા. તેમના પિતાનું નામ કરમચંદ ગાંધી હતું અને માતાનું નામ પુતલીબાઈ હતું. મહાત્મા ગાંધીના પિતા કાઠિયાવાડમાં એક રજવાડાના દિવાન હતા.

તે પ્રદેશની માતૃત્વ અને જૈન ધર્મની પરંપરાઓને કારણે ગાંધીજીના જીવન પર તેની સારી અસર પડી હતી. જેમ કે આત્માની શુદ્ધિકરણ માટે ઉપવાસ વગેરે. 13 વર્ષની ઉંમરે, ગાંધીજીના લગ્ન કસ્તુરબા સાથે થયાં. તેમને રવિન્દ્રનાથ ટાગોરે ‘મહાત્મા’ નામથી પત્રમાં સંબોધન કર્યું હતું. તે પછીથી જ શ્રી ગાંધીની જગ્યાએ વિશ્વ તેમને મહાત્મા ગાંધી કહેવા લાગ્યું.

મહાત્મા ગાંધીએ વિવિધ આંદોલન દ્વારા ગુલામીની જકડાયેલા દેશને આઝાદ કર્યો અને લોકો ના જીવન માં “અહિંસા પરમો ધર્મ” ના સિદ્ધાંતનો પાયો નાખ્યો. તે એક સારા રાજકીય બીટા તેમજ ખૂબ સારા વક્તા હતા. તેમના દ્વારા બોલાયેલા શબ્દો લોકો દ્વારા હજી યાદ કરવામાં આવે છે.

બાળપણમાં ગાંધીજીને ભણવાનું મન થયું ન હતું, પરંતુ બાળપણથી જ તેઓ યોગ્ય અને અયોગ્ય વચ્ચેનો તફાવત સમજતા હતા. તેમણે પ્રાથમિક શિક્ષણ પોરબંદરથી મેળવ્યું હતું, તેમણે રાજકોટથી હાઇ સ્કૂલ નું શિક્ષણ મેળવ્યું અને તેઓને મેટ્રિક માટે અમદાવાદ મોકલવામાં આવ્યા હતા.

બાદમાં તેણે લંડનમાં વકીલાત ની પ્રેક્ટિસ કરી. મહાત્મા ગાંધી માનતા હતા કે ભારતીય શિક્ષણ સરકારને નહીં પરંતુ સમાજને આધીન છે. તેથી જ મહાત્મા ગાંધીએ ભારતીય શિક્ષણને ‘ધ બ્યુટિફુલ ટ્રી’ કહ્યું હતું. શિક્ષણ ક્ષેત્રે તેમનું વિશેષ યોગદાન હતું. તેમની ઇચ્છા હતી કે ભારતના દરેક નાગરિક જરૂર શિક્ષિત થાય તે ગાંધીજીનો મૂળ મંત્ર હતો.

ભારત ને આઝાદ કરાવવા માટે તેમને શાંતિ પૂર્ણ રીતે આંદોલન અને વિરોધ દર્શાવ્યો જેથી 15 ઓગસ્ટ 1947 ના રોજ ભારત સ્વતંત્ર થયું. નથુ રામ ગોડસે દ્વારા સાંજ ની આરતી માં જતા હતા ત્યારે હત્યા કરવામાં આવી. આજ પણ એ મહાન વ્યક્તિ ને વિશ્વ તેમના સુંદર વિચારો ના કારણે યાદ કરે છે.

• 15મી ઓગસ્ટ વિશે નિબંધ (15 August Essay in Gujarati)
• 26મી જાન્યુઆરી પર નિબંધ (26 January Essay in Gujarati)
• નરેન્દ્ર મોદી વિશે નિબંધ (Narendra Modi Essay In Gujarati)
• ભ્રષ્ટાચાર પર નિબંધ (Bhrashtachar Essay In Gujarati)
• સ્વચ્છતા ત્યાં પ્રભુતા નિબંધ (Swachhta Tya Prabhuta Nibandh in Gujarati)
• પાણી બચાવો નિબંધ (Save Water Essay in Gujarati)

લાંબો મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ (Long Mahatma Gandhi Essay in Gujarati)

મહાત્મા ગાંધીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર 1869 ના રોજ ગુજરાતના પોરબંદરમાં થયો હતો. ભારતને આઝાદી અપાવવામાં ગાંધીજી એ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. બીજી ઓક્ટોબરે તેમની જયંતિની યાદમાં આપણે ગાંધી જયંતિની ઉજવણી કરીએ છીએ અને સમગ્ર દેશ માં જાહેર રજા આપવા માં આવે છે.

ગાંધીજીનું પૂરું નામ મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી હતું અને તે સત્યનો પૂજારી હતા. તેમના પિતાનું નામ કરમચંદ ઉત્તમચંદ ગાંધી હતું અને તેઓ રાજકોટના એક નાના રજવાડા માં દિવાન તરીકે ફરજ બજાવતા હતા. ગાંધીજીની માતાનું નામ પુતલીબાઈ હતું જે ધાર્મિક આદેશો અને નિયમોનું પાલન કરતા હતા.

ગાંધીજીના પત્નીનું નામ કસ્તુરબા ગાંધી હતું. કસ્તુરબા ગાંધીજી કરતા 6 મહિના મોટા હતા. કસ્તુરબા અને ગાંધીજીના પિતા સારા મિત્રો હતા તેથી તેઓએ તેમની મિત્રતાને સગપણમાં ફેરવી દીધી. કસ્તુરબા ગાંધીએ દરેક આંદોલનમાં ગાંધીજીને એક સારો સાથ આપ્યો હતો.

પોરબંદરમાં સ્કૂલનું શિક્ષણ પૂરું કર્યા પછી, તેમણે રાજકોટથી માધ્યમિક શિક્ષણ પુરૂ કર્યું. ત્યારબાદ તે પોતાનો વધુ અભ્યાસ પૂર્ણ કરવા માટે ઇંગ્લેન્ડ ગયા. ગાંધીજીએ તેમનું વકીલાત નું શિક્ષણ 1891 માં પૂર્ણ કર્યું. પરંતુ કેટલાક કારણોસર કાનૂની કેસના સંબંધમાં તેમને દક્ષિણ આફ્રિકા જવું પડ્યું.

ત્યાં જઇને, રંગથી ચાલતા ભેદભાવને તેણે અનુભૂતિ કરી અને તેની સામે અવાજ ઉઠાવવાનો વિચાર કર્યો, શ્વેત લોકો કાળા લોકો પર દુર્વ્યવહાર કરતા હતા. ત્યાં તેમણે કાલા લોકો ને તેમનો હક અપાવરાવ્યો. જ્યારે ગાંધીજી 1914 માં ભારત પાછા ફર્યા, ત્યારે તેમણે બ્રિટીશ શાસનના તાનાશાહને જવાબ આપવા માટે વેરવિખેર સમાજને એક સાથે કરવાનો વિચાર કર્યો.

આ સમય દરમિયાન, તેમણે અનેક આંદોલનો કર્યા. જેના માટે તેમને ઘણી વખત જેલમાં મોકલવામાં આવ્યા. ગાંધીજી બિહારના ચંપારણ જિલ્લામાં ગયા અને ખેડૂતો પરના અત્યાચાર સામે અવાજ ઉઠાવ્યો. તેમણે આ આંદોલન કરી અને અંગ્રેજો સામે લડ્યા હતા.

ગાંધીજીએ અહિંસામાં વિશ્વાસ રાખ્યો હતો અને સમાજને પણ આ ધ્યાન માં લેવાનું કહ્યું હતું. બાપુ એ 1 ઓગસ્ટ 1920 ના રોજ અસહકાર આંદોલન શરૂ કર્યું. ગાંધીજી આ આંદોલન દ્વારા ભારતમાં વસાહતીકરણનો અંત લાવવા માંગતા હતા. તેમણે ભારતીયોને અપીલ કરી કે તેઓ શાળા, કોલેજ અને કોર્ટમાં ન જાય અથવા કોઈ પણ ટેક્સ ન ભરે અને સંપૂર્ણ બહિષ્કાર કરે. આ આંદોલનથી બ્રિટીશ સામ્રાજ્ય નો પાયો હચમચી ગયો હતો.

ગાંધીજીએ મીઠા નો સત્યાગ્રહ કરી આંદોલન શરૂ કર્યું. ચા, કાપડ અને મીઠું જેવી ચીજો ઉપર બ્રિટિશરોએ પોતાનું નિયંત્રણ રાખ્યું હતું. આ આંદોલન 12 માર્ચ 1930 ના રોજ અમદાવાદના સાબરમતી આશ્રમથી દાંડી ગામ સુધી પગપાળા નીકળવા નું હતું. ગાંધીજી એ મીઠા નો કાયદો તોડી ને અંગ્રેજો સામે અવાજ ઉઠાવ્યો.

ગાંધીજીએ દલિત આંદોલન શરૂ કર્યું હતું જ્યાં તેમણે આ આંદોલન દ્વારા દલિતો પરના અત્યાચારોનો વિરોધ કર્યો હતો અને સમાજમાંથી અસ્પૃશ્યતા જેવી અંધશ્રદ્ધા ને રોકવા માટે આ આંદોલન વર્ષ 1933 માં શરૂ કર્યું હતું. આ માટે તેમણે 21 દિવસ ઉપવાસ પણ કર્યા હતા અને તેમણે દલિતોને હરિજનનું નામ આપ્યું.

ગાંધીજીએ 9 ઓગસ્ટ 1942 ના રોજ ભારત છોડો આંદોલન છોડી દીધું હતું અને તેમણે બ્રિટીશ સામ્રાજ્યની વિરુદ્ધ એક ખૂબ મોટું આંદોલન જાહેર કર્યું હતું. આ માટે તેને જેલમાં જવું પડ્યું. આ સાથે, તેમણે અસ્પૃશ્યોને તેમના દુખોથી મુક્ત કરવા માટે શ્રેષ્ઠ પ્રયાસ કર્યા. ગાંધીજીએ બધા સમાજને શાંતિ અને સત્યનો પાઠ ભણાવ્યો.

સમાજમાં ધર્મ અને જાતિના ભેદભાવની તીવ્ર અવગણના અને લોકોને નવી પ્રેરણા આપી. અંગ્રેજો ના ખોટા ઇરાદાઓને તોડીને રાષ્ટ્રની સ્વતંત્રતા સુધી સત્યાગ્રહ આંદોલનો ચલાવવામાં આવ્યા હતા. છેવટે, મહાત્મા ગાંધીના નેતૃત્વ અને મુશ્કેલ પ્રયત્નોને કારણે 14 ઓગસ્ટ 1947 ના રોજ ભારતે આઝાદીનો સૂર્ય જોયો.

ગાંધીજી વિશે 10 વાક્ય

• મહાત્મા ગાંધી બ્રિટિશ શાસન સામે ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના નેતા હતા.
• તેમણે સમગ્ર વિશ્વમાં નાગરિક અધિકારો અને સ્વતંત્રતા ચળવળોને પ્રેરણા આપી.
• મહાત્મા નું બિરુદ તેમને 1914 માં દક્ષિણ આફ્રિકામાં આપવામાં આવ્યું હતું.
• ભારતમાં મહાત્મા ગાંધીને પ્રેમથી બાપુ અને ગાંધીજી કહેવામાં આવતા હતા.
• મહાત્મા ગાંધી પશ્ચિમ ભારતના ગુજરાતના વેપારી પરિવારના જનમ્યા હતા.
• તેઓ 1915 માં ભારત પાછા ફર્યા અને ખેડૂતોને વધુ પડતા કર સામે એકત્ર કરવાનું શરૂ કર્યું.
• તેઓ દક્ષિણ આફ્રિકા અને ભારતમાં ઘણા વર્ષો સુધી અનેક પ્રસંગોએ જેલમાં રહ્યા.
• મહાત્મા ગાંધી ચરખા પર હાથથી કાંતેલા યાર્નથી વણાયેલા સાદા યાર્નના કપડાં પહેરતા હતા.
• તેઓ કડક શાકાહારી હતા અને વિરોધ અને આત્મશુદ્ધિ માટે ઉપવાસ કરતા હતા.
• મહાત્મા ગાંધીએ 12મી જાન્યુઆરી 1948ના રોજ 78 વર્ષની વયે અંતિમ ઉપવાસ કર્યા હતા.

સંક્ષિપ્તમાં મહાત્મા ગાંધી નું જીવન ચરિત્ર- આત્મકથા (Jivan Parichay and Atmakatha of Mahatma Gandhi In Gujarati)

ભારતનું બધા વ્યક્તિ આજે પણ મહાત્મા ગાંધીનું નામ જાણે છે અને તેમની ખુબ પ્રશંસા કરે છે. તે માત્ર ભારતના મહાન વ્યક્તિ જ નથી, પરંતુ તે વિશ્વની મહાન હસ્તીઓમાં એક ગણાય છે. સમગ્ર ભારત દેશ તેમને રાષ્ટ્રપિતા માને છે. આપણે તેમને આદર અને આદર સાથે બાપુ કહીને બોલાવીએ છીએ. તેમનું પૂરું નામ મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી છે.

તેના માતાપિતા અને શિક્ષણ

મહાત્મા ગાંધીનો જન્મ 2 ઓક્ટોબર 1869 ના રોજ ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલા પોરબંદર શહેરમાં થયો હતો. તેમના પિતા રાજકોટ રજવાડાના દિવાન હતા. તેની માતા એક સજ્જન અને ધાર્મિક મહિલા હતી. નાનપણથી જ તેમણે ગાંધીજીની ધાર્મિક કથાઓ સાંભળાવી હતી અને તેમને સાત્ત્વિક સ્વભાવ બનાવ્યા હતા.

સાત વર્ષની ઉંમરે તેમને શાળામાં મોકલવામાં આવ્યા હતા. તે યોગ્ય સમયે નિયમિતપણે તેમના વર્ગખંડમાં પહોંચતા અને લખાણને ખંતથી વાંચતા. મેટ્રિકની પરીક્ષા પાસ કર્યા પછી, તેમણે કોલેજમાં અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યો અને પછી વકીલાત ના અભ્યાસ માટે ઇંગ્લેન્ડ ગયો. લંડનમાં, તેઓ શ્રીમતી એની બર્નેન્ટને મળ્યા અને તેમની પ્રેરણાથી ગાંધીજીએ ટોલ્સટોય નું સાહિત્ય વાંચ્યું. ટોલ્સટોય ના વિચારોએ તેમને ખૂબ પ્રભાવિત કર્યા. 1891 માં, તેમણે વકીલાત ની ડિગ્રી મેળવી.

વકીલાત અને કામ

અભ્યાસ પૂરો કરીને તે ભારત પરત આવ્યો. તે તેની માતાને ખૂબ ચાહતા હતા અને તેની માતાના મૃત્યુના સમાચારથી તે ચોંકી ગય હતા પરંતુ થોડા સમય પછી તેણે બોમ્બેમાં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. તેમને કામ ના ફાવ્યું. તે રાજકોટ પરત આવ્યા અને ત્યાં પ્રેક્ટિસ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો. તેમની કામ ન ફાવ્યું હોવાનું મુખ્ય કારણ તે હતું કે તેણે ખોટા કેસો સ્વીકાર્યા નહીં.

થોડા સમય પછી, સદભાગ્યે, તેમને એક મોટો ભારતીય ઉદ્યોગપતિ મળ્યો, જેનો દક્ષિણ આફ્રિકામાં મોટો ધંધો હતો. દક્ષિણ આફ્રિકામાં તેના કોઈપણ જટિલ કેસોમાં તેને સારા વકીલની જરૂર હતી. તેમણે ગાંધીજીને ખૂબ મોટી ફી આપીને તેમના માટે કાર્ય કરવા સંમત કાર્ય. તેમણે ગાંધીજીને દક્ષિણ આફ્રિકા બોલાવ્યા.

દક્ષિણ આફ્રિકા પહોંચતાં તેમણે ભારતીય મૂળના લોકોને ખૂબ ખરાબ સ્થિતિમાં જોયા. તેઓએ તે લોકોની સ્થિતિ સુધારવાનો નિર્ણય કર્યો અને ભારતીયોને તેમના હકની અનુભૂતિ કરાવી. તેમણે તેમનામાં જાગૃતિ લાવીને તેમને તેમનો હક દેખાડ્યો. દક્ષિણ આફ્રિકામાં તેમણે ભારતીયો માટે સ્થાપના કરેલી કોંગ્રેસ હજી પણ ત્યાંની મુખ્ય પાર્ટી છે.

ગાંધીજી અને તેમના સાથીઓને કેદ કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેઓએ તેમની લડત છોડી નહીં. 1914 માં ભારતીય રાહત અધિનિયમ નામનો કાયદો પસાર થયા પછી, ભારતીય અને કાલા લોકોની સ્થિતિમાં પછી નોંધપાત્ર સુધારો આવ્યો.

ભારતમાં આઝાદી માટેના કર્યો

દક્ષિણ આફ્રિકાની ચળવળની સફળતા પછી ગાંધીજી ભારત પાછા ફર્યા હતા. તેઓ કોંગ્રેસ પાર્ટીના એક સભ્ય બન્યા. તેમણે કોંગ્રેસ પાર્ટીને નવું જીવન આપ્યું અને સ્વતંત્રતા ચળવળને નવું શિક્ષણ આપ્યું. તે જલ્દીથી એક નેતા બન્યા. તેમના નેતૃત્વ હેઠળ કોંગ્રેસે અહિંસાનો માર્ગ અપનાવ્યો અને અસહકાર આંદોલન કરીને બ્રિટીશ સરકારના કાળા કાયદાઓનો વિરોધ કર્યો.

તેમણે રોલેકટ એક્ટ અને અન્ય કાળા કાયદાઓનો વિરોધ કર્યો. આ સાથે તેમણે કોંગ્રેસ પક્ષની સામે સમાજ સુધારણા અને હિન્દુ મુસ્લિમ એકતા જેવા રચનાત્મક કાર્યો કરાવ્યા. તેમણે અસ્પૃશ્યતા સામે ઉગ્ર અવાજ ઉઠાવ્યો હતો અને અસ્પૃશ્યોને ‘હરિજન’ જેવી આદરણીય ટિપ્પણી પણ કરી હતી.

તેમણે હિન્દુ મુસ્લિમ એકતાની રક્ષા માટે પોતાનો જીવ પણ ત્યાગ્યો. બ્રિટીશ સરકારે સ્વતંત્રતા ચળવળને દબાવવા માટે બહુ પ્રયાસ કર્યા, ઘણી વખત તેમણે ગાંધીજી અને અન્ય ભારતીય નેતાઓને પકડ્યા અને જેલમાં પુરી દીધા. પરંતુ તેમણે ભારતને આઝાદી અપાવી ને જ જપ લીધો. 15 ઓગસ્ટ 1947 ના રોજ ભારત સ્વતંત્ર થયું.

જીવન નો ધ્યય

ગાંધીજી એક મહાન ધાર્મિક વૃત્તિના માણસ હતા. તેમણે ખુદ સત્યને અનુસર્યું અને બધાને સાચા માર્ગ પર ચાલવાની સલાહ આપી. તે ખૂબ જ સરળ જીવન જીવતા હતા. તેમણે ગરીબ, નિરાધાર અને બીમાર લોકોની ખૂબ મળત કરેલી. તેમણે હંમેશાં સત્ય અને અહિંસાનો માર્ગ અપનાવ્યો. તેમણે ભારતને અહિંસા દ્વારા આઝાદી આપીને વિશ્વને અહિંસા ની શક્તિ દેખાડી. તે શાંતિનો પૂજારી હતા. તેમણે સમાજમાં અસ્પૃશ્ય અને પછાત જાતિઓનું સન્માન અપાવવા ઘણા પ્રયાશો કર્યા જે સફળ પણ રહ્યા હતા.

તેમના જીવનનો અંત

ગાંધીજીની હત્યા કરવામાં આવી હતી. પ્રાર્થના સભામાં જતા એક પાગલ યુવકે તેને બુલેટ્સથી વીંધી નાખ્યા. તેઓ ગાંધીજીના વિચારોના કટ્ટર વિરોધી હતા. 30 જાન્યુઆરી, 1948 ના રોજ તેની હત્યા કરવામાં આવી હતી.

ગાંધીજી એક આદર્શ ગુરુ, મહાન વક્તા, મહાન ચિંતક અને પરિશ્રમશીલ વ્યક્તિ હતા. તેમને હાજી પણ વિશ્વભરમાં ખૂબ આદર સાથે યાદ કરવામાં આવે છે. તેમના સત્ય અને અહિંસાના માર્ગને અનુસરીને, રાષ્ટ્રો વચ્ચેના ક્રોધાવેશનો અંત અને સામાન્ય લોકોના કલ્યાણ થી શકે છે.

Mahatma Gandhi Essay in Gujarati PDF (મહાત્મા ગાંધી વિશે નિબંધ PDF)

અહીં બ્લોગ માં પબ્લિશ થયેલા કોઈ પણ આર્ટિકલ ને તમે આસાની થી PDF માં કન્વર્ટ કરી શકો છો, જેથી તમે આ તમામ નિબંધ ઓફલાઈન વાંચી શકો અને તમારા મિત્રો સાથે શેર કરી શકો. આ પ્રક્રિયા સરળ બનાવવા તમારે Google Chrome બ્રાઉઝરનો ઉપયોગ કરવો પડશે. તે પછી નીચે આપેલા પગલાં અનુસરો.

• સૌ પ્રથમ જે પેજ ને PDF માં કન્વર્ટ કરવું છે, તેને વિઝીટ કરો.
• ત્યારબાદ Ctrl + P બટન એક સાથે પ્રેસ કરો અથવા જમણી બાજુ સૌથી આપેલા ત્રણ ડોટ પર ક્લિક કરો. ત્યાં તમને Print નો ઓપશન મળશે, તેના પર ક્લિક કરો.
• હવે તમારી સામે એક નવું પેજ ખુલશે. જેમાં સૌપ્રથમ Destination ઓપશનમાં Save as PDF સિલેક્ટ કરો.
• ત્યારબાદ સૌથી નીચે જમણી બાજુ Save બટન પર ક્લિક કરો અને પેજ ને PDF તરીકે સાચવો .
• બસ થઈ ગયું .

વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQ)

મહાત્મા ગાંધી ના વિચારો કેવા હતા.

ગાંધીજી ના વિચાર એકદમ સરળ અને સાદા હતા, તે હંમેશા થી અહિંસા માં માનતા હતા અને જીવ હત્યા નો સંપૂર્ણ વિરોધ કરતા હતા.

ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત ક્યારે પાછા ફર્યા હતા?

ગાંધીજી 1893માં દક્ષિણ આફ્રિકા ગયા હતા અને 1896 માં ભારત પાછા ફર્યા હતા.

નિબંધ કેટલા શબ્દો નો હોવો જોઈએ?

આ વસ્તુ ભણતરના ધોરણ ઉપર નિર્ભર હોય છે. 1 થી 5 ધોરણ સુધી મુખ્ય પણે 100 થી 200 શબ્દો ના નિબંધ ઉપીયોગી થતા હોય છે, જયારે ધોરણ 5 થી10 માં તમારે 300 થી 500 શબ્દો ના નિબંધ લખવાની જરૂર છે. ધોરણ 12 અને કોલેજ માં 800 શબ્દો સુધી ના નિબંધ પુછાઈ શકે છે.

અસ્વીકરણ (Disclaimer)

બની શકે છે કે કોઈ પણ આર્ટિકલ લખતી વખતે અમારી ટિમ દ્વારા ટાયપિંગની ભૂલ થઇ હોય શકે, તે બદલ અમે માફી માંગીએ છીએ. અને આવી ભૂલ દેખાતા અમને ત્વરિત જાણ કરો, જેથી અમે જલ્દી થી સુધારી શકીએ. આ સિવાય બ્લોગ બાબતે કોઈ પણ સૂચન આપવા અમને જરૂર થી સંપર્ક (Contact us) કરો.

સારાંશ (Summary)

અમને આશા છે કે તમને “ ગાંધીજી વિશે નિબંધ ( Best Example of Mahatma Gandhi Essay in Gujarati )” તમને જરૂર થી ઉપયોગી લાગ્યા હશે. તમને ખબર જ હશે કે આ વ્યક્તિ આપણા દેશ માટે ખુબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, તો આ નિબંધ પણ પરીક્ષાઓ માં પુછાઈ શકે છે, જેથી તમારું ધ્યાન જરૂર થી એ તરફ દોરો અને એક પોતાનો એક સુંદર નિબંધ તૈયાર કરો.

સાથે સાથે ત્વરિત અપડેટ મેળવવા માટે અમારા સોશિયલ મીડિયા હેન્ડલ્સ Facebook , Instagram , Pinterest and Sharechat અને YouTube પર જરૂરથી ફોલો કરો.

About The Author

Related posts, ઉત્તરાયણ વિશે નિબંધ | uttarayan essay in gujarati, માતૃપ્રેમ નિબંધ | matruprem essay in gujarati, વર્ષાઋતુ નિબંધ | varsha ritu nibandh in gujarati.

કારગિલનું યુદ્ધ | પાકિસ્તાનના ગાલ પર વધુ એક પરાજયનો તમાચો બનીને જડાઈ જનાર એ દિવસ

કારગિલનું યુદ્ધ | Kargil War | (ઇ.સ. ૧૯૯૯)

• Student Opportunities

About Hoover

Located on the campus of Stanford University and in Washington, DC, the Hoover Institution is the nation’s preeminent research center dedicated to generating policy ideas that promote economic prosperity, national security, and democratic governance. 

• The Hoover Story
• Hoover Timeline & History
• Mission Statement
• Vision of the Institution Today
• Key Focus Areas
• About our Fellows
• Research Programs
• Annual Reports
• Hoover in DC
• Fellowship Opportunities
• Visit Hoover
• David and Joan Traitel Building & Rental Information
• Newsletter Subscriptions
• Connect With Us

Hoover scholars form the Institution’s core and create breakthrough ideas aligned with our mission and ideals. What sets Hoover apart from all other policy organizations is its status as a center of scholarly excellence, its locus as a forum of scholarly discussion of public policy, and its ability to bring the conclusions of this scholarship to a public audience.

• Russell A. Berman
• Robert Service
• Arun Majumdar
• H.R. McMaster
• Justin Grimmer
• China's Global Sharp Power Project
• Economic Policy Group
• History Working Group
• Hoover Education Success Initiative
• National Security Task Force
• National Security, Technology & Law Working Group
• Middle East and the Islamic World Working Group
• Military History/Contemporary Conflict Working Group
• Renewing Indigenous Economies Project
• State & Local Governance
• Strengthening US-India Relations
• Technology, Economics, and Governance Working Group
• Taiwan in the Indo-Pacific Region

Books by Hoover Fellows

Economics Working Papers

Hoover Education Success Initiative | The Papers

• Hoover Fellows Program
• National Fellows Program
• Student Fellowship Program
• Veteran Fellowship Program
• Congressional Fellowship Program
• Media Fellowship Program
• Silas Palmer Fellowship
• Economic Fellowship Program

Throughout our over one-hundred-year history, our work has directly led to policies that have produced greater freedom, democracy, and opportunity in the United States and the world.

• Determining America’s Role in the World
• Answering Challenges to Advanced Economies
• Empowering State and Local Governance
• Revitalizing History
• Confronting and Competing with China
• Revitalizing American Institutions
• Reforming K-12 Education
• Understanding Public Opinion
• Understanding the Effects of Technology on Economics and Governance
• Energy & Environment
• Health Care
• Immigration
• International Affairs
• Key Countries / Regions
• Law & Policy
• Politics & Public Opinion
• Science & Technology
• Security & Defense
• State & Local
• Books by Fellows
• Published Works by Fellows
• Working Papers
• Congressional Testimony
• Hoover Press
• PERIODICALS
• The Caravan
• China's Global Sharp Power
• Economic Policy
• History Lab
• Hoover Education
• Global Policy & Strategy
• Middle East and the Islamic World
• Military History & Contemporary Conflict
• Renewing Indigenous Economies
• State and Local Governance
• Technology, Economics, and Governance

Hoover scholars offer analysis of current policy challenges and provide solutions on how America can advance freedom, peace, and prosperity.

• China Global Sharp Power Weekly Alert
• Email newsletters
• Hoover Daily Report
• Subscription to Email Alerts
• Periodicals
• California on Your Mind
• Defining Ideas
• Hoover Digest
• Video Series
• Uncommon Knowledge
• Battlegrounds
• GoodFellows
• Hoover Events
• Capital Conversations
• Hoover Book Club
• AUDIO PODCASTS
• Matters of Policy & Politics
• Economics, Applied
• Free Speech Unmuted
• Secrets of Statecraft
• Capitalism and Freedom in the 21st Century
• Libertarian
• Library & Archives

Support Hoover

Learn more about joining the community of supporters and scholars working together to advance Hoover’s mission and values.

What is MyHoover?

MyHoover delivers a personalized experience at  Hoover.org . In a few easy steps, create an account and receive the most recent analysis from Hoover fellows tailored to your specific policy interests.

Watch this video for an overview of MyHoover.

Log In to MyHoover

Forgot Password

Don't have an account? Sign up

Have questions? Contact us

• Support the Mission of the Hoover Institution
• Subscribe to the Hoover Daily Report
• Follow Hoover on Social Media

Make a Gift

Your gift helps advance ideas that promote a free society.

• About Hoover Institution
• Meet Our Fellows
• Focus Areas
• Research Teams
• Library & Archives

Library & archives

Events, news & press.

H.R. McMaster on Why the Trump Administration Was “At War with Ourselves”

General (ret.) H.R. McMaster, returns to discuss his latest book, At War with Ourselves , in which he candidly recounts his experiences as former national security advisor to President Donald Trump from 2017 to 2018.

H.R. McMaster On Why The Trump Administration Was “At War With Ourselves”

General (ret.) H.R. McMaster, the Fouad and Michelle Ajami Senior Fellow at the Hoover Institution , returns to Uncommon Knowledge to discuss his latest book, At War with Ourselves , in which he candidly recounts his experiences as former national security advisor to President Donald Trump from 2017 to 2018.

In this wide-ranging interview, McMaster delves into the complexities and challenges he faced while serving in the administration and describes his role in providing the president with multiple options and safeguarding his independence of judgment, partially by drawing on the Stoic philosophy of Epictetus to “play well the role assigned to you.” He reflects on the internal tensions and conflicts within the White House, often exacerbated by differing agendas among staff and cabinet members. McMaster also discusses the difficulties in maintaining a productive relationship with President Trump, especially when offering candid advice that sometimes led to alienation. The conversation is a revealing look into McMaster's often tumultuous experiences in the Trump White House but also emphasizes the importance of a well-structured decision-making process in the realm of national security.

Peter Robinson: What was it like to work with President Donald Trump Day in, day out in the White House down at Mar a Lago, traveling around the world? What was that like? General HR McMaster on Uncommon Knowledge now.

Peter Robinson: Welcome to Uncommon Knowledge, I'm Peter Robinson, a retired Lieutenant General in the United States army and a fellow at the Hoover Institution.

HR McMaster served from 2017 to 2018 as national security advisor to President Donald Trump. General McMaster graduated from West Point, earned a doctorate from the University of North Carolina at Chapel Hill, and played important roles in the Gulf War, the war in Afghanistan, and the war in Iraq.

During the Gulf War, the tank unit he commanded engaged in perhaps the most decisive tank battle since the Second World War. The outcome, 28 Iraqi tanks destroyed, American casualties zero. A warrior, but also a historian. In 1997, General McMaster published Dereliction of Duty, Lyndon Johnson, Robert McNamara, the Joint Chiefs of Staff, and the lies that led to Vietnam.

A book that remains essential reading in much of the officer corps today. In 2020, General McMaster published Battlegrounds The Fight to Defend the Free World. Which brings us to General McMaster's new book, published just this summer, At War with Ourselves: My Tour of Duty in the Trump White House, HR, welcome.

H.R. McMaster: Peter, it's great to be with you, I'm a huge fan of Uncommon Knowledge. Thanks for having me.

Peter Robinson: You and I could blow kisses to each other.

Peter Robinson: But we just waste time At War with Ourselves, I'm quoting from your book, HR. A few months after I departed the White House, President Trump called me.

This is taking place in 2018. I miss you, General, the president said. Thank you, Mr. President, I replied, if I had the opportunity, I would do it again. We both knew, however, that we could never work together again. Why not?

H.R. McMaster: Well, Peter, you just get kind of used up with Donald Trump at some stage.

And I felt actually to do my duty effectively. And I tell this many anecdotes related to this in the book, that I often had to tell President Trump what he didn't want to hear, and I had to sort of try to guard his independence of judgment. And in doing so, I think that over time, alienated me from him.

And also our relationship was poisoned by those who really didn't appreciate my role in trying to give him multiple options. There were those around me, and there are many stories about this, who would prefer to try to manipulate decisions consistent with their agenda, not Donald Trump's agenda, but their agenda.

And so we got kind of used up in that whole maelstrom. And so we parted ways actually, amicably when I departed.

Peter Robinson: But you were done?

H.R. McMaster: But I was done, yeah, I was done.

Peter Robinson: All right, the job. Let's just take a moment. National Security Adviser, serves as the principal advisor to the president on national security and foreign policy and chairs the National Security Council.

The position of National Security Adviser was founded during the Eisenhower administration. So we're talking about a role in the government that goes back decades. And the National Security Council itself was founded during the Truman administration. Okay, all of that you'll find in a textbook. What does it mean in an age of nuclear proliferation, cyber warfare?

What should Americans know about the job you held as national security advisor and the National Security Council that you chaired to?

H.R. McMaster: Well, it's important to understand those historical roots because the National Security Council was formed really as a reaction to the failure of Pearl harbor, the intelligence failure associated with Pearl harbor.

And the lessons of World War II, that we had to integrate all elements of national power in an effort to mobilize our society to fight that cataclysmic and vitally important war for all humanity. And so the National Security Council institutionalizes some of those lessons, the need for coordination and integration across the government to provide the president with the best analysis, the best information.

And, I think, vitally important multiple options so the elected president can determine his or her policy agenda. And then the National Security Council, who are mostly members of the president's cabinet who are critical in the sensible implementation those decisions.

Peter Robinson: So could I, my historical insight onto this, which I put you, correct me on this if necessary.

I knew a man who's now been dead for some years, George Elsley, was a young man in the Truman White House. And he explained, in those days there's no email and there's no fax machine. And it was his job. Reports would come in from State Department to Pentagon and so forth and it was his job.

He'd have paper all over his desk. And it was his job to speed read things and decide what needed the president's attention. And before the National Security Council, you sat in the White House, and the president really couldn't be quite sure what was happening over at state or what was happening over at the Pentagon.

So the National Security Council was to bring, the aim of the National Security Council was at a minimum, to bring into the White House information for the president to see, correct?

H.R. McMaster: That's correct. So it started almost as an executive secretary function, and it really was invigorated after Truman under General Eisenhower, who brought Andrew Goodpaster, a fantastic officer who should, I think, be better known by Americans.

But really, Truman, he was very skeptical about the National Security Council in the beginning. Truman was until the Korean war, and then he realized it was vitally important. And then he held numerous national Security Council meetings during the war and saw the value of that organization to coordinate and integrate efforts.

Peter Robinson: So again, my little understanding of the history, which I think tracks with what you say in the book, but again, I'm asking you to sharpen it up for me. So it begins with, let's bring this information into the White House. And then Dwight David Eisenhower was a commander.

And one of the things I was always struck by when I was a young speechwriter in the Reagan White House, there were still Eisenhower guys around. And in the Reagan White House, the senior staff would meet at 7 o'clock and then they'd go back to their and hold secondary staff meetings with Ibana.

And the guys in the Eisenhower White House said, well, the man who presided at our 7 o'clock senior staff meeting was Dwight David Eisenhower. So Eisenhower uses this information to start making decisions, which is a slightly different thing. First, you keep the president informed of what's happening. It's a tool of coordination, and then under Eisenhower becomes a tool of decision making.

And the reason I'm being a little bit elaborate with this is because this sets up some of the strains that you write about in your book. State would like to run foreign policy.

H.R. McMaster: Yes.

Peter Robinson: Defense would like to run defense. And there's HR over there in the old executive office building, and we don't quite know what the heck he thinks he's doing, except that somehow or other information goes in there and orders come out for us, and we don't like that.

H.R. McMaster: Well, what I'm getting at is there's an institutional tension. There's tension there.

Peter Robinson: Okay.

H.R. McMaster: And what's unique about the position of the national security advisor is the national security advisor is the only person who has the president as his, or her only client in the area of national security and in the area of foreign policy.

The other cabinet officials, they have other constituencies, their own departments, maybe agendas within their own departments, maybe some significant bureaucratic inertia associated with-

Peter Robinson: Imagine that.

H.R. McMaster: Pre-existing policies. So there is a natural tension there I try to allay that this is a big part of the story of the book.

Peter Robinson: I wanna spend another moment or two on the beginnings.

H.R. McMaster: Right?

Peter Robinson: It's a staff job.

H.R. McMaster: Yeah.

Peter Robinson: You were a commander.

Peter Robinson: Commanders don't typically like staff jobs.

Peter Robinson: Why did you consider this one?

H.R. McMaster: Well, as Epictetus said, this is what is most important to play well, the role assigned you, right and so I knew that was my role.

My role was not to run foreign policy my role was not to make decisions my role was not to centralize decision making I realized that the decision-maker is the president. Nobody elected me, actually, nobody elected the secretaries of defense or state either.

Peter Robinson: Okay?

H.R. McMaster: So I saw my role as helping the president determine his foreign policy and national security agenda and then assisting with the sensible implementation of his decisions.

Peter Robinson: Okay, one more piece of context as you begin and that piece of context involves Michael Flynn, Michael Flynn, like you, three stars, United States army, retired, takes over his national security advisor, first national security advisor, and lasts a glorious 22 days.

Peter Robinson: He's resigned over a controversy on information he may or may not have given to the Russian ambassador.

H.R. McMaster: He was railroaded.

Peter Robinson: Exactly I was about to say, I think it's very clear now that he's been completely exonerated.

Peter Robinson: But the fact is, you replaced a man.

Peter Robinson: Who had lasted 22 days what did you, walking into that job, intend to do?

H.R. McMaster: What I wanted to do is stabilize the team and do the best job for the president and as you know from your service in the White House, it can be a very turbulent period in the transition of administrations alone. Now you have the added level of complexity of a very fast change of a national security advisor.

So what I wanted to do is to make sure the president was getting what he needed, to determine his foreign policy and national security agenda there's a lot of work to do there. And as I mentioned in the book, we had to put into place, in many cases, 180 degree changes to what were, I think, destructive foreign policies under the Obama administration.

A lot of work to do no time for drama but there had been a lot of drama so what I was trying to do was stabilize the team, make sure everybody understood the mission of the National Security Council staff. That's everybody on the national security staff itself but also I wanted to get around and see all the cabinet secretaries, all the principals on the National Security Council principles committee, and forge a very effective working relationship to get the president best analysis, best advice, and multiple options.

Peter Robinson: Okay so, again, I'm pushing a little bit here this is all fascinating to me because a military man serving the country, and yet you've got people who are colleagues.

Peter Robinson: Okay so there's a difference between what you've said so far you almost sound as though you're a butler and you just bring him on a silver solver you bring him options.

And he says, I'll have options I'll have this kind of tea and you say, very good, sir, and you take it but that's not quite the way it happens.

H.R. McMaster: No, it's not the way it happens.

Peter Robinson: And because you're also, as a matter of statute, the principal advisor.

Peter Robinson: So you're permitted, indeed required, to develop opinions of your own to advise him correctly on okay, so take us through a case study. Donald Trump's instincts were that the war in Afghanistan, which by the time he got to it, had lasted for a decade and a half and had cost hundreds of billions of dollars, was just going nowhere and he wanted out.

Peter Robinson: How did you handle that?

H.R. McMaster: Well, the first thing you have to do, you listen to the president right nobody I didn't get elected nobody else got elected you have to listen to the elected president. And then what I would tell the president is, I share your frustrations I agree with your frustrations wanted to do was to give him multiple options.

But to do that, I think you have to first lay a solid foundation for decision making by having a common understanding of the nature of the challenge that we're facing, what is at stake. President Trump wanted to know, why do we care about this? Why do the American people care about this?

So what we did is we put into place what we called a principal small group framing session to apply design, thinking and problem framing to these first order national security challenges, is what we called them. And we put them all in the form of a problem statement we convened the principles around a five page paper that framed this for the president.

And I would bring that framing to him before I asked him to make a decision let's come to a common understanding of what the nature of the challenge is.

Peter Robinson: So Ajar well what that sounds like to me what it feels like in your book, you had a particular problem, and you're very respectful of the president, even when you get a angry about those circumstances.

H.R. McMaster: Absolutely.

Peter Robinson: By the way, this is just for viewers the book is fascinating, and it is very clear that you got very angry at a number of points but it is respectful of the president, even of those people who become antagonists. And it is overall, it's the tone of a man who is attempting to analyze his experience, to offer it to Americans for the future that's the tone the overall tone of the book is, here's what happened to me.

Let me tell you about it as calmly and analytically as I can, because there's another generation that's got to carry this on. Okay so granted all that, he didn't know anything. Now I don't mean to sound as though I'm denigrating Donald Trump I don't know how to get an office building built in New York.

He knew how to do that. I don't know how to run casinos in New Jersey, he did know how to do that. But he didn't know why we were in Afghanistan the first he didn't know, so your first job is to provide a kind of rudimentary remedial education.

H.R. McMaster: Well, actually, he knew a lot he's not an incurious person he's not familiar with history, and he's given to certain impulses, and he's a disruptive personality. I'll tell you, that was very positive in many cases because he was right about a lot of what had become sort of a routine approach to some of the most significant challenges we faced.

So, for example, he thinks it's a bad idea that we should underwrite our own demise with investments in China, for example, while China is weaponizing its status, mercantilist economy against us right. So he, because of him questioning would have become conventional wisdom, right that China having been welcomed into the international order, as China prospects prospered, it would liberalize its economy and liberalize its form of governance he didn't believe that.

Peter Robinson: So Donald Trump shows up willing to break furniture and part of HR is thinking, yeah, because there's a lot of furniture that really should be broken.

H.R. McMaster: Absolutely and to help him understand better how to break the furniture effectively and put something in its place right so it's not just about disrupting.

It's about putting into place policies and approaches that will advance American interests, that will strengthen our security and foster prosperity and extend our influence in the world that's what I was trying to help them do.

Peter Robinson: Okay, we'll return to Afghanistan in a moment, but let's get to so the subject.

The title of the book is At War with Ourselves . And you refer a number of times to the circular firing squad inside the White House, instead of helping each other out there's a lot of backbiting and interference, okay. So you've got two themes here. One, of course, is the person, the character and temperament of Donald Trump himself, and we'll come back to that.

He's running for president again. Of course, we'll come back to that. But the other theme here is the backbiting, the self promotion, the leaking to the press, the dealings in bad faith among Trump's own staff and cabinet. Let's start with the staff. Reince Priebus, the chief of staff until Trump fired him in July 2017, Steve Bannon, now serving four months for contempt of Congress.

Steve Bannon, who held the title chief strategist and senior counselor until leaving the White House in August 2018, at war with ourselves. Quote, Bannon, Priebus, and others employed the same principal tactic as Iago, close quote. Iago is the villain, and he is a very darkly drawn villain in Shakespeare, in Othello.

H.R. McMaster: Well, what they would do, to use the Shakespearean phrase, is poison his ear. Poison the president's ear with innuendo, with all kinds of false reports of disloyalty and so forth, because what they wanted to do is solidify their influence with Donald Trump. And the best way to do that would be to kind of play to his insecurities, his sense of beleaguerment associated with the Mueller investigation, for example.

And so they wanted to create this kind of almost bunker mentality, and they convinced the president, hey, we're the two reliable people in the bunker with you.

Peter Robinson: We're your only guys.

H.R. McMaster: We're your only guys. And so when I was advocating for providing the president with options, not trying to manipulate him into the decisions associated with maybe Steve Bannon's agenda, there was a lot of friction there.

And what they decided to do at one point, Bannon in particular, was to try to essentially kneecap me and just get me out of the picture.

Peter Robinson: Okay, so this is tricky material, because how did they get in the White House? The President of the United States absolutely put them there.

Why did he put them there? I can't read Donald Trump's mind, but at least in part because they represented a part of his governing coalition.

H.R. McMaster: Sure.

Peter Robinson: You refer to the alt-right, and I think that's the term that's generally popular.

H.R. McMaster: I'm not super enthusiastic about any of these labels.

Peter Robinson: Yeah, right. You've got to get it. But they had a certain kind of legitimacy in that White House. They were there because the chief executive wanted them there. And you say to yourself, I got to deal with these guys up to a point. How do you draw the lines at which-

H.R. McMaster: Well, yeah, the line that I draw-

Peter Robinson: You see what I'm saying?

H.R. McMaster: I can take any kind of disparagement, I can take any kind of leak. I mean, it doesn't matter to me. That's noise to me. When they begin to affect policy, when they begin to affect national security, when they begin to affect, really, the president's job in a way that's negative, that's when I became concerned about it.

And I'll tell you, Peters, this is into the book. There are many instances where I tried to foster a working relationship with them. At one point, I invited Steve Bannon to dinner, and then he texted me, I'm sorry, I'm really busy. I'm like, okay, well, I'm national security advisor, I don't know what your portfolio is, Matt.

I guess he was clearly blowing me off. But I tried. But what they would rather do, I think, is to continue to play these games, power games. And I just didn't play those games. I just tried to focus on my responsibility to the president. When they began to impinge on decisions, when they began to try to manipulate the president to make premature decisions or decisions that might cut against our national interests, that's when I became, concerned about their tactics and their approach.

Peter Robinson: All right, they both end up leaving the cabinet. This is serious. These are people who hold statutory offices, once again, at war with ourselves. Secretary of Defense James Mattis and Secretary of State Rex Tillerson seems to have concluded that Trump was an emergency, and that anyone at betting him was an adversary.

That means you because you were trying to help the guy. While Bannon had viewed my efforts to give Trump options as constraining the president from the alt right agenda, Madison Tillerson viewed my efforts as enabling a president who was a danger to the Constitution. Explain that.

H.R. McMaster: So I think, essentially-

Peter Robinson: By the way, let's just stipulate..

H.R. McMaster: Right.

Peter Robinson: This is tricky for both of us. In part, I've never met Rick Tillerson. You know both of these men. But Jim Mattis is a colleague of ours at the Hoover Institution. And I think it's fair to say that although the two of you have had big boy disagreements, you view yourselves as friend.

I certainly view Jim as a very good friend.

Peter Robinson: But you had a disability professional disagreement.

H.R. McMaster: I have respect both of those gentlemen.

H.R. McMaster: And so I think people are motivated in three fundamentally different ways in the White House.

Peter Robinson: And I'd be administration.

H.R. McMaster: What you're in the administration, any administration.

Peter Robinson: In other words, you're including the cabinet.

H.R. McMaster: I wonder if this resonates with your experience in the White House. So group a are people who are there to help the elected president determine his own agenda, right. And they're there to give best analysis, a wide range of perspectives and to develop multiple options for the president to make his choice, because he's the one who got elected then.

Peter Robinson: And HR McMaster is captain of Group A.

H.R. McMaster: I think I'm in Group A. And I think, I think Group B are those who are not interested in giving the president options, not interested in giving him a wide range of views, because what they want to do is they want to manipulate decisions consistent with their own agenda.

That's where they came into the White House. They viewed Donald Trump as a cipher, right? Somebody who they could use for their own agenda. The third group of people are those who viewed the president as a danger and wanted to, again, limit the information that he got, limit the options, because they saw it as their job to protect the country and the world from, from Donald Trump.

And so based on what, your motivation, that would determine kind of your behavior and created natural tension between me and those who fell into the other two groups. And so that's how I've sort of analyzed it in retrospect, I think these groups exist in any administration. But I think, like everything with Donald Trump, it's just amplified to maybe a hot,

Peter Robinson: You get this frustration in you and Jim. For military men, we're one of the principal doctrines is unity of command. We may fight things out, but the commander says, go and we go.

Peter Robinson: And in a White House with as much backbiting and as many factions as the Donald Trump administration, it's the strangest thing, because who, where could you find greater unity of command than on the staff of the chief executive?

But in fact, it doesn't exist. Is that correct?

H.R. McMaster: Yeah, I think that's correct. And then also, you have other tasks-

Peter Robinson: So you're temperamentally unprepared for it as a military man.

H.R. McMaster: Well, you know, I'll tell you, I've worked in some complex environments, you know, with, working with foreign partners and who have different agendas.

I've had to command multi, I've had the privilege of, privilege of commanding multinational civil military task forces in places like Afghanistan and Iraq. So I was used to that. I was used to trying to lead and really, in this case, coordinate really, efforts and build a team. And I'll tell you, despite all this friction, Peter, and this is friction associated with the question you asked earlier, it has a lot to do with just what is your understanding of the role of the national security advisor?

What is the natural tension between that role and the role of cabinet officials. Then you have the added dimension of Donald Trump, and the degree to which Donald Trump creates these sort of other motivations. And there are those who come in with their own agenda, so it's a very complicated situation.

But I think the story generally is really my effort to try to transcend that and to do the best job I could for the president. And I do think that we succeeded, in effecting some fundamental and long overdue shifts in policy. So anyway, my attitude was, hey, bring it on, I've been in real combat, Peter.

And Bannon, he used to love to use a war metaphor and a battle metaphor for everything, but I was not really concerned by any of this, I mean, I thought, okay, just bring it on, is that all you have?

Peter Robinson: Let tank shells whistling past you?

H.R. McMaster: Well, let's get the mission done.

Peter Robinson: I want to get back to the president, and then we'll come to Afghanistan, what I'd like to do is talk until through lunchtime, if you don't mind. But you mentioned that early on, you went across the street in Washington to the office of Brent Scowcroft, who had served as national security advisor to President George HW Bush and had held a number of positions, national security staff, Pentagon and so forth, during the Reagan administration.

And Brent Scowcroft said, you think you've got a bat? And here's a quotation from at war with ourselves, Scowcroft described Reagan's White House while James A Baker was chief of staff, that's the first term, as a witches' brew of intrigue, elbows and separate agendas, close quote. As it happens I was there, right?

H.R. McMaster: I think you must have been six years old, Peter. I can't believe you're in the right.

Peter Robinson: I can confirm that it was a witch's brew.

Peter Robinson: Let me give you my thinking on that, and then, because I think this, in a way, it does illustrate.

H.R. McMaster: And remember Poindexter, too, who was national security advisor.

Peter Robinson: Yeah, Poindexter, second term.

H.R. McMaster: Second term-

Peter Robinson: Right.

H.R. McMaster: But the title “At War With Ourselves comes” from him telling me, we were at war with ourselves in this earlier period, he was referring to the earlier period.

Peter Robinson: Okay, So you've got Jim Baker and Mike Deaver, essentially in an alliance, you've got Ed Meese, who's more conservative, and then you've got Bill Clark as national security advisor, and he's overseeing a staff that doesn't have that much confidence in him, that includes Bud McFarlane. And you get this first term, and because I believe, because of this jostling, that first term is extremely creative.

Peter Robinson: NSCC 75, which lays out. Which lays out,

H.R. McMaster: Which I read when I took over and you read.

Peter Robinson: Refer to here the Strategic Defense Initiative, which is a research program, and the president didn't.

H.R. McMaster: That looks pretty darn relevant now.

Peter Robinson: It looks relevant now and the way, that worked was the president didn't trust the speech writing office, he wanted that very close hold, so he had Bill Clark, my source on this is Bill Clark.

Peter Robinson: All these people are dead, so you're just gonna have to take my word for it. But Bill Clark had bud McFarlane drafted and when Bud McFarlane recognized it wasn't just an exercise, it was actually gonna be inserted in a speech from the Oval Office, he begged Bill Clark to take it out.

And the president went ahead with it anyway and just informed the secretary of state and secretary of defense a couple of hours beforehand, they were not consulted, they were informed. So this loose jointedness, the Westminster address of 1981, the evil empire address of 1983, the Berlin Wall address, which I wrote of 1987, Reagan's senior staff tried to stop all three of those, but because there was enough chaos in the White House, you could get things to the president around it was creative.

Why? Because the man at the center of it all was Ronald Reagan, and he knew what he was doing.

H.R. McMaster: All right.

Peter Robinson: So is that the difference? The chaos in your White House is more unsettling, because the president himself has a less settled view.

H.R. McMaster: I would say, what I would say.

Peter Robinson: You're not gonna go for that, though.

H.R. McMaster: No, I'm not gonna go for that. No, what I would say is, the president had settled views on a lot of issues, and he was dead right about them. And so what I was trying to do was provide him with multiple options, again, I used the title, one of the chapters is guarding his independence of judgment, I saw that as my role.

And I think-

Peter Robinson: And it would literally end up with a piece of paper with option A, option B, option C, and you talk these through with him, correct?

H.R. McMaster: Yes, and not just me, but sometimes in a small group format in the Oval office or in the back dining room or a formal NSC meeting, where he made a series of very important decisions on policies from 180 degree switch to our Cuba policy, for example.

180 degree switch to our approach toward Venezuela. How about toward Iran and the Iran strategy, which was a radical shift and an overdue corrective to the unwise policies of the Obama years. So we put all of these in place in a very formal way with him. The South Asia strategy which you mentioned, which involved the war in Afghanistan, that was done at Camp David, in a setting that was conducive to the kind of deliberations that you would want to have, over decisions that involve life and death in wartime.

And he heard from all of his cabinet, so I would.

Peter Robinson: We need to dwell on that one for just a moment, because that actually is almost a case study of the way it ought to work.

Peter Robinson: You get strong people who know a lot about their fields, and you go up to Camp David and you fight it out in front of the chief executive.

Peter Robinson: And he makes the decision at the end, and everybody says, got it correct?

H.R. McMaster: And you know what?

Peter Robinson: It worked that way, it doesn't sound like chaos, does it?

H.R. McMaster: No, and my editor wanted chaos in the title, I don't want chaos in the title, that's the conventional wisdom.

And of course, it was chaotic, and of course, it was at a certain level. And you're mentioning all the kind of the frictions and interpersonal difficulties. But I think we succeeded in that first year, I can't really talk to definitively about what happened after that, in transcending that chaos and getting the president best advice.

And in that first three weeks on the job, I talked to every living former national security adviser.

Peter Robinson: Including Henry Kissinger?

H.R. McMaster: Including Henry Kissinger. And I tried to understand my role and then play that role for the president. I think what was difficult is at times, President Trump maybe didn't really fully understand my role and I mentioned this in the book.

I wish I'd spent more time with him at the very beginning saying, hey, this is my role relative, to your secretaries of state defense.

Peter Robinson: And let's be explicit one more time about Jim Mattis and Rex Tillerson. What did the secretary of defense and what did the secretary of state want you to do?

H.R. McMaster: What they wanted me to do, is to help them control Donald Trump, I think. And so I was trying to foster collaboration, to give him options they want to control. And there was a fundamental tension, between those goals of collaboration and control.

Peter Robinson: Okay, now to the man himself, although, of course, a portrait of Donald Trump emerges from everything you say here, At War With Ourselves.

I saw in Trump traits similar to those in Lyndon Johnson. And later you write of a visit to California during which you found yourself contrasting Trump with Reagan, the differences between the two presidents who came into office with similar agendas, including tax cuts, deregulation, increased military spending. Whereas Stark has the contrast between Reagan's rustic ranch and Trump's lavish Mar a Lago.

Donald Trump and LBJ, Donald Trump and Ronald Reagan, right? Explain this.

H.R. McMaster: So, Lyndon Johnson had some profound insecurities, especially the way he came into office. And I, I think.

Peter Robinson: After an assassination.

H.R. McMaster: After assassination in November 1963, and so Johnson, especially in the 64 period, and, I wrote a book about this.

And I'll tell you, I mean, so much of whatever ability I had to do this job came from history, right? And my ability to be kinda stoic in the job and understand that the frictions I was encountering, these were not unprecedented, right? So I really was grateful for the gift that the United States Army gave me, which was to study history and to read-

Peter Robinson: George Marshall, Dwight Eisenhower, these men put up with a lot.

Peter Robinson: They put up with a lot, right?

H.R. McMaster: Absolutely. But Johnson was insecure for a number of reasons, including that he was really preoccupied with trying to get elected in his own right in 1964. And then he also had a sense of beleaguerment around him by the press, much like President Trump.

President Trump, I think, has his own insecurities, I'm not a psychologist, but he felt beleaguered by the false Russiagate collusion claims and the Mar-a-Lago investigation. And so, these insecurities and this sense of beleaguerment allowed people to kinda manipulate both presidents, right? Johnson was very distrustful of those around him, so was Trump.

So if somebody wants to kneecap me or somebody else, label them a globalist or say that they're not supporting the president's agenda or they're disloyal, or they called him a name or, ridiculous claims, right? All of those in connection with me, he actually had a bit of a vulnerability there, because of that sense of beleaguerment.

So I think that was kind of a similarity there between those two presidents. And then with Reagan, I really talk about them both being extraordinary communicators in the relatively new media of television for Reagan, and social media for Trump. And while Trump, I would say, was not maybe as elegant in his form of communication as Reagan was, and he didn't-

Peter Robinson: He got the points across.

H.R. McMaster: He got the points across, but also, if you look at his speeches, I think they're pretty darn good.

Peter Robinson: Yes, his speeches are underappreciated.

H.R. McMaster: They're underappreciated. But there are big differences between the two of them as well, obviously. And I think Reagan had the self deprecating sense of humor, I talk about how important humor is in leadership, right?

And Trump has a sense of humor, I mean, some of the nicknames and everything else, you have to admit they're kind of funny, but not really a self deprecating sense of humor. And I think where Reagan was sort of, he really understood kind of the ethic of service.

It's more maybe about Trump, that's not a revelation, right?

H.R. McMaster: And so, I try to compare and contrast those presidents as a way to get at the subject of presidential character, and what are the traits we ought to look for in any presidential candidate.

Peter Robinson: If I may say so, you may have noticed this, HR, that the man is running for president again.

Peter Robinson: And your book represents a handbook for the serious reader who wants a dispassionate account according to which you can judge this man, in my opinion.

H.R. McMaster: I hope it's that. This is not an attack on Donald Trump, and this is not by Joe Biden or any.

Peter Robinson: Right, absolutely.

H.R. McMaster: Okay, absolutely, so what I hope to do in this book is to give readers my perspective on, I think, what was a pivotal year in American history, for readers to understand better what we've been discussing. What the heck is the National Security Council staff?

What is the role of a national security advisor? What does an effective national security decision-making process look like? What are some of the frictions you encounter in terms of personalities and relationships and roles and responsibilities, and how do you overcome those or try to overcome those? And then, of course, to get at this issue of presidential character as well.

Peter Robinson: Okay, can I, I wanna stick with Donald Trump for just another moment or two here and then kind of get to larger lessons. But there's a fascinating passage in which you and Stephen Miller, a member of the Trump circle, are working on a speech that the president is about to deliver to the United Nations.

And you become reflective in this passage, Miller and I had labored to reconcile contradictions in Trump's worldview. Some of these were confounding. And then you go on to list half a dozen paradoxes or contradictions in Trump's views. Let me just read a couple. Trump believed that the United States was a force for good in the world, but he often manifested moral equivalence.

H.R. McMaster: So, Trump does believe America is a force for good in the world, but he then has this moral equivalence where he turns maybe sometimes a blind eye to some of the abuses of power. And, I would say, criminal activity on the part of Putin, for example. And I used a quote from him in 2016, where he said, we have killers too, and that sort of thing.

So I think that whereas Reagan was really elegant in his kind of portrayal of America as a city on the hill, right? And whereas Trump at times engages in moral equivalence in a way that confuses maybe international audiences about how he views America itself. And you have also this narrative of all the negativity, the maladies in our society, and oftentimes those are not balanced with an optimistic view of the future, as Reagan did.

Peter Robinson: He was viscerally, I'm quoting you again, he was viscerally opposed to communist and socialist dictatorships but was ambivalent at best about the dictators of Russia and China.

H.R. McMaster: Right, right.

Peter Robinson: He hated those systems, but he sort of admired those strong guys.

H.R. McMaster: Absolutely, yeah.

Peter Robinson: And that comes from what, that comes from growing up in Queens, that comes from New York Real Estate, is it tough world?

And the strong men who he admires that, where does this come from?

H.R. McMaster: I think in some ways he wanted to be viewed as people view them, as strong leaders. And I quote, actually, President Trump on this later in the booklll where I talk about, he said, sometimes I have problems with people who are our friends.

But our adversaries, if they're tough guys, I kinda get along with them well. Somebody will have to explain that to me someday, it's what he said.

Peter Robinson: Okay, so, HR, you said, he takes office, this is the Russia hoax thing.

Peter Robinson: He takes office and there's this Russia, Russia, Russia, as he describes it, And we now know that it begins as a dirty trick in the Hillary Clinton campaign.

H.R. McMaster: These are the findings of the Department of Justice.

Peter Robinson: Correct.

Peter Robinson: We now know that the press pursued a story that was bunk, he was right that it was fake news. He was right that he was being made a victim of the deep state.

Peter Robinson: We now know that the Federal Bureau of Investigation dummied up requests for the FISA Court, that there was a grotesque abuse of power taking place all around him, that he was the target. That Robert Mueller, the investigation ties up official Washington for two years, dominates the news, and then it presents its findings and it's got nothing on him.

There was no Russian collusion whatsoever. So here's the question, suppose the Clinton campaign hadn't pulled dirty tricks. Suppose that Donald Trump's election as president had been accepted, that even people who disagreed with him reposed a little faith in the Constitution, took the historical view, you win some, you lose some.

That side gets the chance to enact its agenda for four years at a time, we win back. This is a game, we all learn to live with each other across decades. Suppose the Democrats, the intel community, and journalists had Just given the guy a fair shake, what would have been different?

H.R. McMaster: I think the environment would have been completely different, and I think he would have been much more secure in his ability to discharge his duties. He wouldn't have had maybe that severe sense of beleaguerment. The press would never like him or be fair to him.

Peter Robinson: I mean, honestly, if you're sitting in the Oval Office and you realize you can't trust the FBI, and the next thing, the man who comes through the door is HMR McMaster, you look up at HR and say, wait a minute, he's been in Washington for years.

How do I know I can trust him? In other words, it poisons everything.

H.R. McMaster: Actually, Peter, that was my only assignment in Washington across my entire career, was his national security advisor. I had never-

Peter Robinson: Only non-military.

H.R. McMaster: Yeah, yeah.

Peter Robinson: I got it.

H.R. McMaster: No, I had never even been assigned to the Pentagon.

So I had never, never lived in Washington in my entire career.

Peter Robinson: Congratulations. Okay.

H.R. McMaster: So I think there was a sense of him distrusting not just the Department of Justice or FBI, but that carried over to the entire intelligence community as well. And I think that this really-

Peter Robinson: That is outrageous what they did, because the intel community, if Congress passes a budget on some domestic issue, you get hearings, you get to see the amount of money being spent. Intel, the actual budget of the CIA is secret. It relies entirely on trust among officeholders and among the public.

And they violated that trust again and again and again. Am I wrong about that?

H.R. McMaster: Well, I don't think in the intelligence agencies, it was the same kind of egregious misconduct as there was in the FBI, for example. But for-

Peter Robinson: Distinctions matter.

H.R. McMaster: But I was just talking from Donald Trump's perspective, there was a great deal of a lot of distrust. Enough distrust to go around.

Peter Robinson: Enough to go around.

H.R. McMaster: To go around, yeah. And so I think his whole mentality would have been different. This is one of the things I'm concerned about, too, Peter, with whatever the outcome of this election is, is that, really, January 6th was terrible.

I think the president encouraging that assault on the Capitol was terrible, and I criticize him for that. But we have to also remember, not that these are equivalent cases, but there were election deniers in 2016, 2017. Remember the Not My President movement, then the declarations saying that this guy is not a legitimate president from Nancy Pelosi and others.

So I think what we have to stop doing in both political parties is compromising our confidence in our democratic institutions and processes to score partisan political points. Both parties are guilty of that, and we just need to stop.

Peter Robinson: HR, a couple of pairs of quotations. Last questions here are about Donald Trump, of course, and a couple of questions about you, but I'd like to begin with a couple of pairs of quotations.

Here's columnist Mark Thiessen in the Washington Post in 2020, what if we've turned off our TVs and stopped looking at Twitter and looked at what he's done? This is before COVID hits, with the sound off, Trump is one of the greatest conservative presidents in modern American history, close quote.

Here's former vice president Dick Cheney. In our nation's 246-year history, there has never been an individual who posed a greater threat to our republic than Donald Trump. Here's another pair, political consultant Roger Stone. Roger knows politics, he worked with Nixon and Reagan, quote, the only-

H.R. McMaster: He also came out against me very aggressively.

Peter Robinson: He would have been-

H.R. McMaster: Other lunatics like Alex Jones, yeah, right.

Peter Robinson: You just called a friend a lunatic, but Roger would be pleased with it, so I won't bother.

Peter Robinson: Political consultant Roger Stone. The only thing Trump is guilty of is being the greatest president since Abraham Lincoln, close quote.

That's preposterous. Sorry, that's my view. We'll see what the Economist magazine Donald Trump poses the biggest danger to the world in 2024, close quote. Why does this man have this effect on people?

H.R. McMaster: Well, I think he enjoys-

Peter Robinson: Both sides of this are preposterous, aren't they?

H.R. McMaster: No, I mean, I think hopefully what my book does is reconcile all those perspectives, because I do say it's the good, the bad, and the ugly of that year.

And I do try to place Trump's four years, his four-year presidency in the context of the eight Obama years that preceded it and the four, going on four Biden years that-

Peter Robinson: Is he a threat to democracy? Is he the greatest danger of the world in 2024?

H.R. McMaster: No, he's not the greatest danger in the world.

I think what happens is Donald Trump is inflammatory, right? He's offensive to people. And what he does is he actually elicits a reaction to him that is oftentimes more destructive than anything he says or does himself. And so what I’m really concerned about is this kind of vortex, these centripetal forces that we unleash based on the interaction of Trump and his most loyal followers and the people who hate him the most.

And I wish that Donald Trump could get to the politics of addition. I wish he could, instead of doubling down on his most loyal base, that he could extend that base more and appeal to more Americans.

Peter Robinson: Did you ever talk politics like this with him?

H.R. McMaster: I talked to him in an international context about this.

And especially I've got stories in here about NATO, his skepticism about NATO, the Paris Accord and so forth. And what I would try to say is, you can pursue your agenda in a way that can bring more people with you, and then we can have a bigger impact as a result, and we can make more rapid progress toward our goals and objectives.

Peter Robinson: Summing up here, how did Donald Trump do, and how did HR McMaster do? First, Donald Trump “At War With Ourselves”. Despite the chaos in the White House, Trump administered long-overdue correctives to unwise policies. Results included a fundamental shift in national security and new policies toward China, Russia, North Korea, Iran.

You’ve talked about Iran here already. Venezuela, Cuba. That's pretty impressive.

H.R. McMaster: Impressive, yeah. All within one year.

Peter Robinson: All within one year. And yet you go on to accuse Trump of inconsistency, taking one thing with another. Did Donald Trump do his job, do the job of the president of the United States in foreign policy?

Did he protect the republic?

H.R. McMaster: I think that was his motivation. I mean, I don’t think he set out in any way to compromise our security. But whereas he could make very tough decisions, oftentimes he would make decisions that went against his predilections. Once he heard different views and learned more about a subject, oftentimes he found it difficult to keep that decision, to hang on to that decision.

Especially when faced with criticism from his political base, his most stalwart supporters, who I think at times thought of him as an easy mark, somebody who they could say, this makes you look weak or you're abandoning your base if you do this. So I think that was the real limitation in his ability to effect presidential command, to use Peter Robbins’s phrase, was his difficulty in hanging on to a tough decision.

In the book, what I do is I give him, I give him credit, due credit for making really tough decisions, but also I criticize him for going back on some of those decisions, especially those that had clear consequences to cut against our vital interests.

Peter Robinson: All right, now to evaluate the performance of Herbert Raymond McMaster, let's begin with your 1995 appearance on Firing Line with Bill Buckley.

Bill Buckley: We talked, in 1964, you're telling me that the Joint Chiefs estimated we needed 500,000 men to correct the situation?

Bill Buckley: And you think that he was obliged to pass along that estimate to the American people?

H.R. McMaster: Well, he was obliged by law to give his best, the Joint Chiefs were, to give their best military advice to the president, the secretary of defense, and the National Security Council.

They failed to do that because what the Joint Chiefs of Staff do in this period is they compromise principles for expediency themselves.

Peter Robinson: So, HR, there you are talking with Bill Buckley about your book, Dereliction of Duty. Principle and expediency, the duty of the soldier when dealing with civilian authorities, with politicians.

So, skilled professionals, Jim Mattis, Rex Tillerson, the man who succeeded you as national security adviser, John Bolton, all came, they may want to, well, they're on their own. They can correct me anytime they want to, I hereby extend an invitation to all three of them to this show.

But, it seems to me fair to say that they all concluded that they knew better than Trump. They knew policy better than Trump, they knew what was right for the country in foreign affairs better than Trump. And they all decided it was their duty, their principal duty, to protect the rest of us from Trump's inexperience and unpredictability.

And HR McMaster made a different decision, any regrets?

H.R. McMaster: No regrets at all, no regrets at all, I mean, I'll tell you, Peter, did you see that clip? Gosh, it was funny, I mean, I went into the job on my first day thinking, this is really a surreal circumstance here, to be walking into the office of the National Security Advisor in the west wing of the White House, and now being responsible for the national security decision-making process I criticized from the perspective as a historian.

So, I wrote down five things that I would not make sure that I did not make the same mistakes, right? And the first is, we would take more time thinking about the nature of the challenges we're facing and not rush into action. The second thing that we would do is we establish clear goals and objectives, right?

There were no clear goals and objectives and I did this with President Trump. Before we ever talked about what we were gonna do, I made sure that these were his goals and objectives, what he wanted to achieve. The third thing that we would do, is we would provide him with multiple options so that he actually had a say in his own-

Peter Robinson: You were never gonna put him in a box?

H.R. McMaster: Never gonna put him in a box. The fourth thing is I would never hold anything back from him even if I knew I was telling him what he didn't want to hear, and it might limit my influence.

Advisors, during the period in which Vietnam became an American war, they concluded that I have to tell Lyndon Johnson what he wants to hear, otherwise, it will diminish my influence with him. Well, what the hell good is your influence anyway? And then the final lesson was to try to insulate national security decision-making from partisan political concerns.

Now, there are gonna be people who have voices about the partisan kind of political ramifications of decisions, and they're gonna have a natural conduit to the president. But, in the development of those options, I didn't want them infected by how is this gonna play from a partisan perspective.

And I think we succeeded, maybe I made some new mistakes, but I didn't make those five mistakes.

Peter Robinson: You didn't make those five.

H.R. McMaster: Those five mistakes?

Peter Robinson: Okay, so back to Trump with one last question and back to you with what I promise will be the last question.

Here he is running for president again, a lot can happen between now and election day in November. He may win, this is not a crazy idea. And what could voters reasonably expect in a second Trump administration?

H.R. McMaster: Yeah, Peter, I mean, I really don't know, I mean, I hope,

Peter Robinson: This is just not your portfolio.

H.R. McMaster: No, I think what I do in the book is I explain that you could get any number of Donald Trumps, right? And I think if he does get elected, we all hope its the Donald Trump whos most effective for the country. And that's somebody who doesn't care about retribution, who cares about his duty.

It's somebody who understands that he has authorities under Article Two of the Constitution that are balanced by those that exist in Article One and Article Three. It's somebody who I think leans more toward the peace through strength, Reagan's approach to the world rather than succumbs to this sort of impulse to retrench under the belief that that's good for American security.

So, all of this kind of dissonance I describe in the book, he could go either way, right? And a lot of that will depend, I think, on who he has as his advisors. And in those three categories we talked about, I hope they're in category one, right? Because if he gets elected, dammit, he got elected!

So, those who serve him should be there to help him determine his own agenda, right, and fulfill his duties under the Constitution.

Peter Robinson: What we all need is a little more faith in the constitution of the United States, the system will work itself out.

H.R. McMaster: Yeah, we have to stop tearing down our confidence in our institutions, we have to bolster our confidence and reform these constitutions, I mean, reform these institutions in a way that restores our faith and confidence.

And I hope that if Donald Trump is elected, that he comes in with that agenda, not to remake everything or tear everything down in this sort of approach that also sounds kinda like the new left or postcolonial, postmodernist approach. I think what we really need to do is do the hard work of restoring the American people's confidence in our government.

Peter Robinson: All right, last question, I'm gonna end with the same quotation I used to open, but ask a slightly different question about it. At war with ourselves, a few months after I departed the White House, President Trump called me. I miss you, general, the president said. Thank you, Mr. President, I replied, if I had the opportunity, I would do it again, close quote.

You knew he'd never invite you back, but I know you well enough to know that when you said, if I had the opportunity, I'd do it again, you meant it. Endless hours, countless frustrations, a staff job, which is torture in itself to a man who's used to command.

Constant backbiting, politics of every description, and at the center of it all, a very, very difficult chief executive. And yet you found it all worthwhile, why?

H.R. McMaster: Well, I hope that one of the themes in the book is gratitude, gratitude for the opportunity to serve. And, that is a fantastic job, national security advisor, it really is.

And you can have a positive influence on the course of the nation and the nation's security and prosperity and that is a tremendous privilege and I hope another theme that comes out through the book. I worked with some fantastic people, Peter, I mean, these were really dedicated, talented people.

Some of them are colleagues now at Hoover, Matt Pottinger, for example. I mean, the National Security Council staff, I think, was running extremely well after my first few months and doing a good job for the president. I think maybe the president didn't always appreciate that because we were always getting disparaged by those who wanted to sort of drive a wedge between him and me and the NSC staff broadly.

But it was a privilege to work with the people I worked with and a privilege to help the president. Now, the reason I wouldn't go back now is I do think I'm used up with Donald Trump, and that's, I'm at peace with that. And I had conversations with him, which I recount in the book months before I departed.

And I said, hey, Mr. President, listen, I want nothing out of this job except to do it well until my last day and when we're no longer effective working together, I want to leave.

Peter Robinson: Just said so?

H.R. McMaster: Yeah, right, so we left, which is unusual for most people leave Trump in the White House, with a good relationship.

I think he doesn't appreciate some of the criticisms that I've levied at him in my previous book and here and after January 6th and so forth. But I just try to be honest about, here's how I view his presidency and I hope that that's what readers can come out of this with.

And, Peter, just one last thing I'll just say is, I know people are gonna ask me this, do you endorse anybody here? And that's not my role, I don't think, my role as a historian, as somebody who had the privilege of serving as national security advisor is to do the best job I can at telling the story as I saw it, as I experienced it. And that's what I hope readers will take away from it.

Peter Robinson: HR McMaster, author of At War with Ourselves: My Tour of Duty in the Trump White House , HR thank you.

H.R. McMaster: Thank you, Peter.

Peter Robinson: For Uncommon Knowledge, the Hoover Institution, and Fox Nation, I'm Peter Robinson.

View the discussion thread.

Join the Hoover Institution’s community of supporters in ideas advancing freedom.

ઇ-બુક્સ | eBooks

• Search Ebooks

ઓગણીસમી સદીનું ગુજરાતી સાહિત્ય – કેટલાંક વણખૂલ્યાં પાનાં

આપણા સાહિત્યનાં વિવેચન કે ઇતિહાસનાં ઘણાં ખરાં પુસ્તકો માટે ઓગણીસમી સદી એટલે દસ-પંદર લેખકો અને તેમની વીસ-પચીસ કૃતિઓ. તેમાંય નર્મદ-દલપત પહેલાંના લેખકો અને તેમનાં પુસ્તકો વિશે તો કોઈ ભાગ્યે જ વાત કરે. આથી આપણા ઓગણીસમી સદીના સાહિત્યનાં ઘણાંબધાં પાનાં આજ સુધી વણખૂલ્યાં રહ્યાં છે. આવાં થોડાંક પાનાંને જરા ખોલીને ઓગણીસમી સદીના કેટલાક લેખકો, તેમનાં પુસ્તકો, સામયિકો ઉપરાંત સમાજ, શિક્ષણ-વ્યવસ્થા, સંસ્થાઓ વગેરે વિશે આ પુસ્તકમાં વિગતે વાત કરવામાં આવી છે. ઓગણીસમી સદીના સાહિત્ય વિશેના લેખકના આ ચોથા પુસ્તકમાં અભ્યાસ અને સંશોધન છે, પણ તેનો ભાર નથી. સામાન્ય વાચકનો પણ રસ પડે તેવી સરળ અને આકર્ષક રીતે થયેલી સચિત્ર રજૂઆત એ આ પુસ્તકમાંના લેખોની આગવી વિશિષ્ટતા છે. એ રીતે એમણે સાહિત્ય સંશોધનોનું મહત્ત્વનું કાર્ય કર્યું છે અને અર્વાચીન યુગના પ્રારંભે થયેલાં સર્જનો વિશે નવો પ્રકાશ પાડ્યો છે. આ પુસ્તક ગુજરાતી સાહિત્યના અભ્યાસીઓ, સંશોધકો અને જિજ્ઞાસુઓને ઉપયોગી બનશે. શ્રી રઘુવીર ચૌધરીએ કહ્યું તેમ `મધ્યકાલીન સાહિત્ય અને અર્વાચીન સાહિત્ય વચ્ચેની ખૂટતી કડીઓ જોડવાનું મહત્ત્વનું કામ દીપકભાઈએ કર્યું છે.’

 download .epub  view .pdf

ત્રિફળા અને તેની ઘટક વનસ્પતિઓની આ પુસ્તકમાં વિસ્તૃત સમીક્ષા કદાચ સૌપ્રથમ વાર કરવામાં આવી છે. આ વિષયમાં થયેલાં આધુનિક સંશોધનોનો આમાં સમાવેશ કરવા યથાશક્ય પ્રયત્ન કર્યો છે. આ વિશિષ્ટ પુસ્તકમાં ત્રિફળાની ઘટક વનસ્પતિઓનું વિતરણ, આકારવિજ્ઞાન, વનસ્પતિ રસાયણ, ઔષધગુણવિજ્ઞાનીય (Pharmacological) ગુણધર્મો, પ્રણાલિકાગત ઉપયોગો, આયુર્વેદ, લોકઔષધવિજ્ઞાન, યુનાની કે અન્ય ઔષધ પદ્ધતિ અને ઔષધની આડઅસરોનો સમાવેશ કરવાનો યત્કિંચિત પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. ત્રિફળા અને હરડે, બહેડાં તથા આમળામાં રહેલા સક્રિય પોષક પદાર્થો વિકિરણ અને વિષયુક્ત રસાયણો સામે રક્ષણ આપે છે. તેઓ પ્રતિઉપચાયી (anti-oxidant) છે અને શરીરમાં થતા રોગોનું પ્રતિરક્ષા (immunity) દ્વારા નિવારણ કરે છે. આ પુસ્તકમાં ત્રિફળા અને તેના ઘટકો દ્વારા કૅન્સર સામે થતી પ્રતિકારની ક્રિયા; વિષવિજ્ઞાન (toxicology), ઔષધ આંતરક્રિયાઓ તથા વૃદ્ધત્વ અને ત્રિફળાની વિસ્તૃત સમજૂતી આપવામાં આવી છે. ઉપરાંત, આયુર્વેદમાં દર્શાવેલાં મહત્ત્વનાં કર્મ(Actions)ને અર્વાચીન સંશોધન સાથે સાંકળવામાં આવ્યાં છે. ત્રિફળા અને ઔષધ વનસ્પતિઓ સાથે સંયોજિત સ્વરૂપમાં બનાવાતાં સંયુક્ત ઔષધો અને તેમના ચિકિત્સીય ઉપયોગોનો અહીં ઉલ્લેખ કરાયો છે. વળી ચરક અને સુશ્રુત જેવા મહાન આયુર્વેદાચાર્યોના વિષયને સંપુષ્ટિ આપતાં અવતરણોનો પણ સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

સપનાનાં સોદાગર

`સપનાનાં સોદાગર’ પુસ્તક મુંબઈ મહાનગરના વિકાસમાં યોગદાન આપનાર ચરિત્રોની કથા છે. ગુજરાતના સાહસિકોએ દાખવેલાં અપ્રતિમ સાહસનો માર્મિક ચિતાર આ ચરિત્રોમાંથી મળી રહે છે. મુંબઈ મહાનગરના વિકાસમાં પ્રાણ પૂરનારા ગુજરાતી મહાનુભાવોની આ કથા માત્ર દસ્તાવેજી ચિત્રણ જ નથી બ્લેક નવી પેઢીને પ્રેરણા આપનારી મુંબઈના વિકાસની યશોગાથા છે.

નાટક એ કલા છે, માત્ર કસબ નહીં. કલા (art) આપણી અભિવ્યક્તિમાં મૌલિકતા અને ઊંડાણ લાવે છે જ્યારે કસબ (craft) માત્ર બે ઘડી ઉપરછલ્લો આનંદપ્રમોદ કરાવે છે. જીવનમાં જરૂરિયાત બંનેની છે, આનંદ તેમજ ઊંડાણની, નાટ્યકલામાં પણ બંને જોઈએ – કલા અને કસબ. સૌ ઊગતા કલાકારોએ સમજવા જેવી વાત એ છે કે કસબ શીખી શકાય છે, કેળવી શકાય છે; જ્યારે કલા સહજ રીતે અંદરથી ઊગે છે, પાંગરે છે, વિકસે છે. કલા એ બીજ છે, મૂળ છે, થડ છે જ્યારે કસબ એ ડાળખી અને પાંદડાં છે. કલાની ચરમ પરાકાષ્ઠા તેનાં ઉમદા ફળફૂલોમાં, તેનાં સ્વાદ અને સુગંધમાં છે. જે કોઈની ભીતર કલાનાં આ બીજ કુદરતી રીતે પડ્યાં હશે, મૌલિક અભિવ્યક્તિનું ચમત્કારી રસાયણ ઘૂંટાયેલું હશે, એવા કલાકારો માટે આ પુસ્તક ચોક્કસ માર્ગદર્શક અને પ્રેરણાદાયી બની શકશે.

વીસમી સદીના પ્રારંભે આચાર્ય આનંદશંકર બાપુભાઈ ધ્રુવે ગુજરાતી ભાષા-સાહિત્યના વિકાસાર્થે અને કોઈ પણ વિદ્યાશાખામાં થતાં સંશોધન-વિવેચનથી અભ્યાસીઓ પરિચિત રહે તેમજ એ સદીની સાહિત્યિક, સાંસ્કૃતિક, ધાર્મિક અને રાજકીય ગતિવિધિનો પરિચય સમાજને મળી રહે એવા શુભાશયથી `વસન્ત’ સામયિકનો આરંભ કરેલો. `વસન્ત’ આડત્રીસ વર્ષ ચાલ્યું. એ માત્ર સર્જનાત્મક-વિવેચનાત્મક સાહિત્યનું સામયિક નહોતું; પરંતુ એમાં ઇતિહાસ, સમાજશાસ્ત્ર, અર્થશાસ્ત્ર, રાજકારણ, ધર્મ, વિજ્ઞાન, સંગીત ઇત્યાદિના લેખો પણ પ્રસિદ્ધ થતા. એ પ્રકાશિત સાહિત્ય વિશેની જાણકારી ભાવિ અભ્યાસીઓને મળી રહે તે માટે આ `વસન્તસૂચિ’ તૈયાર કરી છે. અહીં વર્ષવાર -વિષયવાર લેખસૂચિ સાથે લેખસૂચિ અને તખલ્લુસોનો સમાવેશ કર્યો છે. `આ જમાનામાં તો સૂચિ એ જ ગ્રંથનો દીવો છે.’ – એ ઉમાશંકર જોશીનું કથન સૂચિની મહત્તાને નિર્દેશ છે એની પ્રતીતિ આ સૂચિ દ્વારા પણ થશે.

જ્ઞાનાંજન : 2

ગુજરાત વિશ્વકોશ ટ્રસ્ટની શ્રી ભદ્રંકર વિદ્યાદીપક વ્યાખ્યાનશ્રેણીનાં વ્યાખ્યાનોનો આ બીજો ગ્રંથ `જ્ઞાનાંજન-2’ શિક્ષણ, વિજ્ઞાન, સમાજ અને ધર્મચિંતન જેવા વિષયો પર તજ્જ્ઞોએ કરેલા અભ્યાસનું જ્ઞાનાંજન આપે છે. એમાં જદુનાથ સરકાર જેવા ઇતિહાસવિદ તેમજ રામમનોહર લોહિયા જેવા રાજપુરુષનાં વ્યક્તિત્વ, લેખન અને વિચારસૃષ્ટિનો પરિચય પ્રાપ્ત થાય છે. અમૂલના ભૂતકાળનો ઇતિહાસ અને `કલ્પસર પ્રકલ્પ’થી સર્જાનારું ભવિષ્ય – બંને વિશે એ ક્ષેત્રના ઊંડા અભ્યાસીઓએ વાત કરી છે. શિક્ષણ અને વિજ્ઞાન વિશેના લેખોમાં આજનાં શિક્ષણ અને વિજ્ઞાનની સ્થિતિ વિશે સ્વાધ્યાયનિષ્ઠ અવલોકનો મળે છે. જુદા જુદા શિક્ષણવિદોએ પોતાની રીતે શિક્ષણ વિશેની વિભાવના પ્રગટ કરી છે. ભારતીય લોકશાહી અને ગુજરાતની મહાજનપરંપરા વિશે અહીં અધિકૃત વ્યક્તિઓના લેખો સાંપડ્યા છે. હકીકતમાં આટલા બધા ભિન્ન ભિન્ન વિષયો વિશે એના તજ્જ્ઞોએ કરેલા અભ્યાસનું સુફળ અહીં પ્રાપ્ત થાય છે. જ્ઞાનાંજનના આ બીજા ભાગમાં વૈચારિક સમૃદ્ધિ, વર્તમાન પરિસ્થિતિ અંગે ગવેષણા, વિજ્ઞાનનાં વિવિધ પાસાંઓ વિશે અભ્યાસ, શિક્ષણની જુદી જુદી તરાહો વિશે ચિંતન ઉપરાંત ધર્મચિંતન અને ધ્યાનસાધના જેવા વિષયોને પણ આવરી લીધા છે અને આ વ્યાપક વિષય પરના ગંભીર અભ્યાસલેખો આ ગ્રંથને રસપ્રદ, માહિતીપૂર્ણ તથા સર્વજનભોગ્ય બનાવે છે.

જ્ઞાનાંજન : 1

સાહિત્ય અને અન્ય માનવવિદ્યાઓના વિશાળ ગગનમાં મનોરમ મેઘધનુષ દૃષ્ટિગોચર થાય અને હૃદયમાં બ્રહ્મસ્વાદસહોદર આનંદ પ્રગટ થાય તેવો અનુભવ આ ગ્રંથના સાહિત્યાકાશમાં વિહરતા વાચકને થશે. આનું કારણ એ છે કે અહીં સાહિત્યની સર્જન-પ્રક્રિયાથી માંડીને પ્રવાસ, હાસ્ય, આત્મકથા, લોકસાહિત્ય, સંગીત અને સાહિત્યમાં વિજ્ઞાન સુધીના વિષયોની ચર્ચા કરવામાં આવી છે. જેમણે સમગ્ર જીવન અમુક કલાસ્વરૂપના સ્વાધ્યાય અને સર્જનમાં વ્યતીત કર્યું છે એવી અભ્યાસી વ્યક્તિઓએ અહીં એ સ્વરૂપ અંગેના એમના બહુમુલ્ય વિચારો વ્યક્ત કર્યા છે. આ દૃષ્ટિએ આ ગ્રંથ માનવવિદ્યાના અભ્યાસીઓ અને સંસ્કારી વાચકોને સાહિત્યની પ્રક્રિયા, સાહિત્યકૃતિઓ, સાહિત્યનો આસ્વાદ, ચિત્રકલા અને સ્થાપત્યકલા જેવી કલાઓના મહિમાનો સંતર્પક ખ્યાલ આપશે.

ગુજરાતી રંગભૂમિ રિદ્ધિ અને રોનક

ગુજરાતી રંગભૂમિની સ્થાપનાને દોઢસો વર્ષ પૂરાં થાય છે તે નિમિત્તે ગુજરાતની વ્યવસાયી રંગભૂમિની પ્રવૃત્તિની અધિકૃત સંકલિત માહિતી આપતો ગ્રંથ `ગુજરાત રંગભૂમિ : રિદ્ધિ અને રોનક’ તૈયાર થયો, તેના ફળ રૂપે અહીં નાટકો, નાટ્યસંસ્થાઓ, નાટ્યકારો, દિગ્દર્શકો, નટો, નટીઓ, સંગીતકારો, સન્નિવેશકારો અને પ્રેક્ષકો અંગે રસપ્રદ માહિતી સંપાદિત કરીને મૂકેલ છે. આ ગ્રંથમાં ગુજરાતી થિયેટરના ઇતિહાસની અનેક ખૂટતી કડીઓ ઉમેરીને `ગુજરાતી રંગભૂમિની રિદ્ધિ અને રોનક’ને ઉઠાવ આપતી જૂની રંગભૂમિનો ચહેરોમહોરો ઉપસાવી આપવાનો પ્રયાસ છે. નાટ્યરસિકો અને અભ્યાસીઓને તે ગમશે તેવી આશા છે.

સત્યની મુખોમુખ

મારે એવી દુનિયામાં જીવવું છે… “મારે એવી દુનિયામાં જીવવું છે જ્યાં કોઈને નિષ્કાસિત કરેલ ન હોય. હું કોઈને નિષ્કાસિત નહિ કરું. આવતી કાલે હું પેલા પાદરીને `તમે અમુકને બાપ્તિસ્મા નહિ આપી શકો, કેમ કે તમે સામ્યવાદના વિરોધી છો’ એમ નહિ કહું. બીજા પાદરીને એમ પણ નહિ કહું કે `તમારું સર્જન, તમારું કાવ્ય હું પ્રગટ નહિ કરું, કારણ કે તમે સામ્યવાદી છો.’ મારે એવી દુનિયામાં જીવવું છે જ્યાંના લોકો માત્ર માનવ હોય એને બીજું કોઈ વિશેષણ લાગ્યું ન હોય. કોઈ પણ પ્રકારના નિયમ, શબ્દ કે લેબલની માથાકૂટ કર્યા સિવાય માત્ર માનવ હોય તેવી દુનિયામાં હું જીવવા માગું છું. બધા જ પ્રકારના ચર્ચમાં બધા માણસો જઈ શકે, બધાં જ છાપાખાનામાં બધા જઈ શકે એમ હું િચ્છું છું. કોઈ મેયરની ઑફિસના દરવાજે કોઈક બીજાને પકડવા રાહ જોતું હોય અને બીજા કોઈકને દેશવટો આપતું હોય, એવું મારે જોઈતું નથી. દરેક જણ સ્મિત વેરતાં વેરતાં નગર સભાગૃહમાં જાય અને તેમાંથી નીકળે એમ હું ઇચ્છું છું…. બધા જ લોકો મુક્તતાથી બોલી શકે, વાંચી શકે, સાંભળી શકે અને વિકાસ પામી શકે. સંઘર્ષને દૂર કરવા માટેનો સંઘર્ષ કશુંક સાધન બને એ સિવાય હું સંઘર્ષનો અર્થ સમજી શક્યો નથી. સખત પગલાંને દૂર કરવા માટેનો સંઘર્ષ કશુંક સાધન બે એ સિવાય હું સંઘર્ષનો અર્થ સમજી શક્યો નથી. સખત પગલાંને દૂર કરવા માટે સખત પગલાં લેવાય તે સિવાય સખત પગલાંનો અર્થ હું સમજી શક્યો નથી. એક રસ્તો મેં લીધો છે; કેમ કે એ રસ્તો આપણને બધાને ચિરંતન બંધુત્વ સુધી લઈ જશે એમ હું માનું છું. હું તે સર્વવ્યાપી વિશાળ અજરામર સત્તતત્ત્વ માટે લડી રહ્યો છું…. આપણે સર્વલક્ષી પ્રેમ તરફ જઈ રહ્યા છીએ. મને ખબર છે કે આપણા સૌના માથા ઉપર બૉંબનો ભય ઝળુંબી રહ્યો છે, એવી ભયંકર ન્યૂક્લિયર વિપત્તિ આવવાની છે જે કોઈને જીવતા નહિ છોડે. આ પૃથ્વી ઉપર કશુંય રહેશે નહિ. વારુ, પણ તેનાથી મારી આશા ચલિત થશે નહિ. કટોકટીની આ ક્ષણે, અજંપાના આ અનુભવની વચ્ચે, આપણે જાણીએ છીએ કે જાગૃત દૃષ્ટિમાં સાચો પ્રકાશ પ્રવેશશે. આપણે સૌ એકબીજાને સમજતા થઈશું. આપણે સાથે આગળ વધીશું. આ આશાને કોઈ કચડી શક્શે નહિ.’ (પૃ. 218-219) પાબ્લો નેરુદા

માનવસંસ્કૃતિના અન્વેષણ અને નિરૂપણમાં લેખનકલા મહત્ત્વનું અંગ ગણાય છે. માનવીએ લેખનકલાની શોધ કરી ત્યારથી એને મહત્ત્વનું વ્યવહારનું સાધન ઉપલબ્ધ થયું તે ભાષાની વર્ણમાળા. આ વર્ણમાલા લખવાની રીત તે લિપિ. વિશ્વ અને ભારતના સંદર્ભમાં લિપિના વિકાસનાં સોપાનો, લિપિઓનું વર્ગીકરણ, વિવિધ લિપિઓની વર્ણમાળાઓ વચ્ચે આંતરિક સામ્ય, વિભિન્ન સંસ્કૃતિઓ અને ભાષાઓની લિપિઓની ઉત્પત્તિ, તે તે લિપિઓના પ્રાચીન લેખો વગેરે બાબતોની વૈજ્ઞાનિક પણ રસપ્રદ સચિત્ર માહિતી આ પુસ્તિકામાં આપવામાં આવી છે.

• Next »

Essay on the impact of World War 1 on India

[dk_lang lang=”hi”]

    प्रोफेसर सुमित सरकार की राय में प्रथम विश्व युद्ध ने भारत को विभिन्न तरीकों से प्रभावित किया:    

    सबसे पहले, भारतीयों को बड़े पैमाने पर भर्ती किया गया और युद्ध के मोर्चों पर मरने के लिए भेज दिया गया, हालांकि युद्ध का भारतीय लोगों के साथ कोई सीधा संबंध नहीं था।    

    दूसरा, युद्ध के वर्षों में एक विशाल ‘धन की निकासी’ हुई थी।     सैन्य जरूरतों के लिए अनाज और कच्चे माल के रूप में धन को समाप्त कर दिया गया था।     स्थिति ऐसी थी कि भारतीयों को भूखा रखकर भोजन का निर्यात किया जाता था।    

    तीसरा, प्रथम विश्व युद्ध का एक और प्रभाव तब महसूस हुआ जब औद्योगिक वस्तुओं के साथ-साथ आयातित विनिर्माताओं की कीमतें भी तेजी से बढ़ीं।    

    चौथा, आम लोगों के लिए युद्ध का मतलब दुख और जीवन स्तर में गिरावट था।    

    पांचवां, प्रथम विश्व युद्ध का दूरगामी प्रभाव, हालांकि, महात्मा गांधी का उदय था जिन्होंने भारतीय राष्ट्रीय आंदोलन की प्रकृति को बदल दिया।    

[/dk_lang] [dk_lang lang=”bn”]

অধ্যাপক সুমিত সরকারের মতে প্রথম বিশ্বযুদ্ধ ভারতকে বিভিন্নভাবে প্রভাবিত করেছিল:

প্রথমত, ভারতীয়দের ব্যাপকভাবে নিয়োগ করা হয়েছিল এবং যুদ্ধের ফ্রন্টে মারা যাওয়ার জন্য পাঠানো হয়েছিল, যদিও যুদ্ধের ভারতীয় জনগণের সাথে সরাসরি কোনো সম্পর্ক ছিল না।

দ্বিতীয়ত, যুদ্ধের বছরগুলিতে একটি বিশাল ‘সম্পদের ড্রেন’ ছিল। সামরিক প্রয়োজনে শস্য ও কাঁচামালের আকারে সম্পদ বের করে দেওয়া হয়েছিল। পরিস্থিতি এমন ছিল যে ভারতীয়দের অনাহারে রেখে খাদ্য রপ্তানি করা হয়েছিল।

তৃতীয়ত, প্রথম বিশ্বযুদ্ধের আরেকটি প্রভাব অনুভূত হয়েছিল যখন শিল্পজাত পণ্যের পাশাপাশি আমদানিকৃত পণ্যের দামও তীব্রভাবে বেড়ে যায়।

চতুর্থত, সাধারণ মানুষের কাছে যুদ্ধ মানেই দুর্দশা এবং জীবনযাত্রার মান পতন।

পঞ্চম, প্রথম বিশ্বযুদ্ধের সুদূরপ্রসারী প্রভাব, যাইহোক, মহাত্মা গান্ধীর উত্থান যিনি ভারতীয় জাতীয় আন্দোলনের প্রকৃতিকে পরিবর্তন করেছিলেন।

[/dk_lang] [dk_lang lang=”gu”]

    પ્રોફેસર સુમિત સરકારના મતે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધે ભારતને વિવિધ રીતે અસર કરી:    

    પ્રથમ, ભારતીયોની મોટા પાયે ભરતી કરવામાં આવી હતી અને યુદ્ધના મોરચે મરવા માટે મોકલવામાં આવ્યા હતા, જોકે યુદ્ધનો ભારતીય લોકો સાથે કોઈ સીધો સંબંધ નહોતો.    

    બીજું, યુદ્ધના વર્ષોમાં એક વિશાળ ‘સંપત્તિની ગટર’ હતી.     લશ્કરી જરૂરિયાતો માટે અનાજ અને કાચા માલના રૂપમાં સંપત્તિ બહાર કાઢવામાં આવી હતી.     સ્થિતિ એવી હતી કે ભારતીયોને ભૂખ્યા રાખીને ખોરાકની નિકાસ કરવામાં આવી હતી.    

    ત્રીજું, વિશ્વયુદ્ધ I ની બીજી અસર અનુભવાઈ જ્યારે ઔદ્યોગિક માલસામાનના ભાવો તેમજ આયાતી ઉત્પાદનના ભાવમાં તીવ્ર વધારો થયો.    

    ચોથું, સામાન્ય લોકો માટે યુદ્ધનો અર્થ દુઃખ અને જીવનધોરણમાં ઘટાડો હતો.    

    પાંચમું, પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધની દૂરગામી અસર, જોકે, મહાત્મા ગાંધીનો ઉદય હતો જેણે ભારતીય રાષ્ટ્રીય ચળવળના સ્વભાવને બદલી નાખ્યો.    

[/dk_lang] [dk_lang lang=”kn”]

ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಸುಮಿತ್ ಸರ್ಕಾರ್ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಸಮರ I ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು:

ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಯುದ್ಧವು ಭಾರತೀಯ ಜನರೊಂದಿಗೆ ನೇರ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲವಾದರೂ ಯುದ್ಧ-ರಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಯಲು ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು.

ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಯುದ್ಧದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ‘ಸಂಪತ್ತಿನ ಬರಿದು’ ಇತ್ತು. ಸೇನೆಯ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಧಾನ್ಯ ಮತ್ತು ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೊರಹಾಕಲಾಯಿತು. ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಹಸಿವಿನಿಂದ ಇರುವಂತೆ ಆಹಾರ ರಫ್ತು ಮಾಡುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿತ್ತು.

ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಮೊದಲನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಮತ್ತೊಂದು ಪರಿಣಾಮವು ಕೈಗಾರಿಕಾ ಸರಕುಗಳ ಬೆಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಮದು ಮಾಡಿದ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಬೆಲೆಗಳು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಏರಿದಾಗ ಅನುಭವಿಸಿತು.

ನಾಲ್ಕನೆಯದಾಗಿ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಯುದ್ಧವು ದುಃಖ ಮತ್ತು ಜೀವನ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕುಸಿತವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸಿತು.

ಐದನೆಯದಾಗಿ, ಮೊದಲನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ದೂರಗಾಮಿ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ, ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳವಳಿಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನೇ ಬದಲಿಸಿದ ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರ ಉದಯ.

[/dk_lang] [dk_lang lang=”ml”]

പ്രൊഫസർ സുമിത് സർക്കാരിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം ഇന്ത്യയെ പലവിധത്തിൽ സ്വാധീനിച്ചു:

ആദ്യം, ഇന്ത്യക്കാരെ വൻതോതിൽ റിക്രൂട്ട് ചെയ്യുകയും യുദ്ധമുന്നണികളിൽ മരിക്കാൻ അയച്ചു, യുദ്ധത്തിന് ഇന്ത്യൻ ജനതയുമായി നേരിട്ട് ബന്ധമില്ലായിരുന്നുവെങ്കിലും.

രണ്ടാമതായി, യുദ്ധവർഷങ്ങളിൽ വലിയൊരു ‘സമ്പത്തിന്റെ ചോർച്ച’ ഉണ്ടായി. സൈനിക ആവശ്യങ്ങൾക്കുള്ള ധാന്യമായും അസംസ്കൃത വസ്തുക്കളായും സമ്പത്ത് ഊറ്റിയെടുത്തു. ഇന്ത്യക്കാരെ പട്ടിണിയിലാക്കി ഭക്ഷണം കയറ്റുമതി ചെയ്യുന്ന സാഹചര്യമായിരുന്നു.

മൂന്നാമതായി, വ്യാവസായിക ഉൽപന്നങ്ങളുടെയും ഇറക്കുമതി ഉൽപ്പാദക വസ്തുക്കളുടെയും വില കുത്തനെ ഉയർന്നപ്പോൾ ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിന്റെ മറ്റൊരു ആഘാതം അനുഭവപ്പെട്ടു.

നാലാമതായി, സാധാരണക്കാരെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം യുദ്ധം ദുരിതവും ജീവിത നിലവാരത്തകർച്ചയുമാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്.

അഞ്ചാമതായി, ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധത്തിന്റെ ദൂരവ്യാപകമായ പ്രഭാവം, ഇന്ത്യൻ ദേശീയ പ്രസ്ഥാനത്തിന്റെ സ്വഭാവത്തെ തന്നെ മാറ്റിമറിച്ച മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ ഉദയമായിരുന്നു.

[/dk_lang] [dk_lang lang=”mr”]

प्राध्यापक सुमित सरकार यांच्या मते, पहिल्या महायुद्धाचा भारतावर विविध प्रकारे परिणाम झाला:

प्रथम, भारतीयांची मोठ्या प्रमाणावर भरती करण्यात आली आणि त्यांना युद्धाच्या आघाड्यांमध्ये मरण्यासाठी पाठवण्यात आले, जरी युद्धाचा भारतीय लोकांशी थेट संबंध नव्हता.

दुसरे म्हणजे, युद्धाच्या काळात प्रचंड ‘संपत्तीचा निचरा’ झाला. लष्करी गरजांसाठी धान्य आणि कच्च्या मालाच्या रूपात संपत्ती बाहेर काढली गेली. परिस्थिती अशी होती की भारतीयांना उपाशी ठेवून अन्न निर्यात केले जात होते.

तिसरे, पहिल्या महायुद्धाचा आणखी एक परिणाम जाणवला जेव्हा औद्योगिक वस्तूंच्या किंमती तसेच आयात केलेल्या उत्पादनांच्या किमतीही झपाट्याने वाढल्या.

चौथे, सामान्य लोकांसाठी युद्ध म्हणजे दुःख आणि जीवनमानात घसरण.

पाचवे, पहिल्या महायुद्धाचा दूरगामी परिणाम, तथापि, महात्मा गांधींचा उदय होता ज्यांनी भारतीय राष्ट्रीय चळवळीचे स्वरूपच बदलून टाकले.

[/dk_lang] [dk_lang lang=”pa”]

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੁਮਿਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਰਾਏ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ:

ਪਹਿਲਾਂ, ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਯੁੱਧ ਦਾ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਿੱਧਾ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਦੂਜਾ, ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ‘ਦੌਲਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਨਾਲੀ’ ਸੀ। ਫੌਜੀ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਅਨਾਜ ਅਤੇ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੌਲਤ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਥਿਤੀ ਅਜਿਹੀ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖੇ ਰੱਖ ਕੇ ਭੋਜਨ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਤੀਸਰਾ, ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਦੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਸਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਗਈਆਂ।

ਚੌਥਾ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜੰਗ ਦਾ ਮਤਲਬ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਸੀ।

ਪੰਜਵਾਂ, ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਦੂਰਗਾਮੀ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦਾ ਉਭਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ।

[/dk_lang] [dk_lang lang=”ta”]

பேராசிரியர் சுமித் சர்க்கார் கருத்துப்படி, முதலாம் உலகப் போர் இந்தியாவை பல்வேறு வழிகளில் பாதித்தது:

முதலாவதாக, இந்தியர்கள் பெருமளவில் ஆட்சேர்ப்பு செய்யப்பட்டனர் மற்றும் போர் முனைகளில் இறக்க அனுப்பப்பட்டனர், இருப்பினும் போருக்கு இந்திய மக்களுடன் நேரடி தொடர்பு இல்லை.

இரண்டாவதாக, போர் ஆண்டுகளில் ஒரு பெரிய ‘செல்வத்தின் வடிகால்’ இருந்தது. இராணுவத் தேவைகளுக்கான தானியங்கள் மற்றும் மூலப்பொருட்களின் வடிவில் செல்வம் வெளியேற்றப்பட்டது. இந்தியர்களை பட்டினியால் வாட வைத்து உணவு ஏற்றுமதி செய்யப்படும் சூழல் ஏற்பட்டது.

மூன்றாவதாக, தொழில்துறை பொருட்களின் விலைகள் மற்றும் இறக்குமதி செய்யப்பட்ட உற்பத்திகளின் விலைகள் கடுமையாக உயர்ந்தபோது முதலாம் உலகப் போரின் மற்றொரு தாக்கம் உணரப்பட்டது.

நான்காவதாக, சாதாரண மக்களுக்குப் போர் என்பது துயரத்தையும் வாழ்க்கைத் தரத்தில் வீழ்ச்சியையும் குறிக்கிறது.

ஐந்தாவது, முதலாம் உலகப் போரின் தொலைநோக்கு விளைவு, இந்திய தேசிய இயக்கத்தின் இயல்பையே மாற்றியமைத்த மகாத்மா காந்தியின் எழுச்சி.

[/dk_lang] [dk_lang lang=”te”]

ప్రొఫెసర్ సుమిత్ సర్కార్ అభిప్రాయం ప్రకారం, మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం భారతదేశాన్ని వివిధ మార్గాల్లో ప్రభావితం చేసింది:

మొదటగా, భారతీయులు భారీగా రిక్రూట్ చేయబడ్డారు మరియు యుద్ధానికి భారతీయ ప్రజలతో ప్రత్యక్ష సంబంధం లేనప్పటికీ, యుద్ధ-ముద్రలలో మరణించడానికి పంపబడ్డారు.

రెండవది, యుద్ధ సంవత్సరాల్లో భారీ ‘సంపద మురుగు’ ఉంది. సైనిక అవసరాల కోసం ధాన్యం, ముడిసరుకు రూపంలో సంపద హరించుకుపోయింది. భారతీయులు ఆకలితో అలమటిస్తూ ఆహారాన్ని ఎగుమతి చేసే పరిస్థితి నెలకొంది.

మూడవది, మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం యొక్క మరొక ప్రభావం పారిశ్రామిక వస్తువుల ధరలు మరియు దిగుమతి చేసుకున్న తయారీదారుల ధరలు బాగా పెరిగినప్పుడు కనిపించింది.

నాల్గవది, సాధారణ ప్రజలకు యుద్ధం అంటే కష్టాలు మరియు జీవన ప్రమాణాలు పతనం.

ఐదవది, మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం యొక్క సుదూర ప్రభావం, భారత జాతీయ ఉద్యమం యొక్క స్వభావాన్ని మార్చిన మహాత్మా గాంధీ యొక్క పెరుగుదల.

[/dk_lang] [dk_lang lang=”ur”]

پروفیسر سمیت سرکار کی رائے میں پہلی جنگ عظیم نے ہندوستان کو مختلف طریقوں سے متاثر کیا:

سب سے پہلے، ہندوستانیوں کو بڑے پیمانے پر بھرتی کیا گیا اور انہیں جنگی محاذوں میں مرنے کے لیے بھیج دیا گیا، حالانکہ جنگ کا ہندوستانی عوام سے براہ راست کوئی تعلق نہیں تھا۔

دوسرا، جنگ کے سالوں میں ‘دولت کا ایک بہت بڑا نالی’ تھا۔ فوج کی ضروریات کے لیے اناج اور خام مال کی صورت میں دولت کو باہر نکالا گیا۔ حالات ایسے تھے کہ ہندوستانیوں کو بھوکا رکھ کر کھانا برآمد کیا جاتا تھا۔

تیسرا، پہلی جنگ عظیم کا ایک اور اثر اس وقت محسوس ہوا جب صنعتی اشیا اور درآمدی مصنوعات کی قیمتیں تیزی سے بڑھ گئیں۔

چوتھا، عام لوگوں کے لیے جنگ کا مطلب مصائب اور معیار زندگی میں گراوٹ تھا۔

پانچویں، پہلی جنگ عظیم کا دور رس اثر، تاہم، مہاتما گاندھی کا عروج تھا جس نے ہندوستانی قومی تحریک کی نوعیت کو بدل دیا۔

© Copyright-2024 Allrights Reserved

महात्मा गांधी गुजराती निबंध

Mahatma Gandhi Essay in Gujarati, મહાત્મા ગાંધી ગુજરાતી નિબંધ, ગાંધી વિશે નિબંધ ગુજરાતીમાં, महात्मा गांधी विषय निबंध गुजराती में, Gujarati essay on Mahatma Gandhi

महात्मा गांधी गुजराती निबंध – Mahatma Gandhi Essay in Gujarati

Short essay on mahatma gandhi in gujarati (50 words).

મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રપિતા છે. તેમના કાબેલ અને અહિંસક નેતૃત્વમાં ભારતમાં વિદેશી રાજ્ય પાસેથી સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરી. મહાત્મા ગાંધી એક સામાન્ય વિદ્યાર્થી હતા. પણ તેમની અંદર ભવિષ્યને પારખવાની શક્તિ હતી. તેઓ રાજા હરીશચંદ્રના સત્ય પ્રત્યે પ્રેમથી પ્રભાવિત હતા. તેઓ પોતાના જીવનમાં પણ આનુ પાલન કરતા હતા.

ગુજરાતી નિબંધ – મહાત્મા ગાંધી (150 Words)

રાષ્ટ્રપિતા મહાત્મા ગાંધીજીનો નિબંધ.

મહાત્મા ગાંધીને બ્રિટિશ શાસનના વિરોધે ભારતીય રાષ્ટ્રીય આંદોલનનો નેતા અને રાષ્ટ્ર્પિતા ગણયું છે. એમનો પૂરો નામ મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી હતો. મહાત્મા ગાંધી નો જન્મ 2 ઓકટોબર 1869ને ગુજરાતના પોરબંદર નામના સ્થાને થયું હતું . એમના પિતાનો નામ કરમચંદ ગાંધી હતો. મોહનદાસની માતાનો નામ પુતલીબાઈ હતું જે કરમચંદ ગાંધીની ચોથી પત્ની હતી. મોહનદાસ પોતાના પિતાની ચોથી પત્નીની આખરે સંતાન હતી.

ગાંધીજીનો પરિવાર

ગાંધીની માં પુતલીબાઈ વધારે ધાર્મિક હતી. તેમની દિનચર્યા ઘર અને મંદિરમાં વહેંચલી હતી. તે નિયમિત રૂપથી ઉપવાસ રાખતી હતી અને પરિવારમાં કોઈ પણ બીમાર થતા પર તેમની ઘણી સેવા કરતી હતી. મોહનદાસનો પાલન વૈષ્ણવ મતમાં રમેલા પરિવારમાં થયું અને તેના પર કઠિન નીતિઓ વાળા જૈન ધર્મના ઉંડો અસર થયું.

જેના મુખ્ય સિદ્ધાંત અહિંસા અને વિશ્વની બધી વસ્તુઓને શાસ્વત માનવો છે. આ પ્રકારે તેમને સ્વાભાવિક રૂપથી અહિંસા ,શાકાહાર ,આત્મશુદ્ધિ માટે ઉપવાસ અને વિભિન્ન પંથોને માનતા વાળા વચ્ચે પરસ્પર સહિષુણતાને અપનાવ્યું.

મહાત્મા ગાંધી ગુજરાતી નિબંધ (350 Words)

મહાત્મા ગાંધીજીનું નામ દુનિયાભરના મહા-પુરુષોમાં મોખરે છે. ભગવાન બુદ્ધ, મહાવીર સ્વામી, ઈસુ ખ્રિસ્ત જેવા મહાપુરુષો સાથે મહાત્મા ગાંધીજીને પણ યાદ કરવામાં આવે છે. આપણે સૌ તેમને મહાત્મા ગાંધીજી’, “બાપુજી’ જેવાં લાડીલાં નામોથી ઓળખીએ છીએ.

મહાત્મા ગાંધીજીનું નામ મોહનદાસ હતું. તેમના પિતાનું નામ કરમચંદ હતું. તેમની માતાનું નામ પૂતળીબાઈ હતું. તેમનો જન્મ ઈ.સ. ૧૮૬૯ ના ઓક્ટોમ્બર માસની બીજી તારીખે પોરબંદરમાં થયો હતો.

મહાત્મા ગાંધીજીની પત્નીનું નામ કસ્તૂરબા હતું. સૌ તેમને આદર સાથે “બા’ કહીને બોલાવતા. ઘણી નાની ઉંમરમાં કસ્તૂરબા સાથે ગાંધીજીના લગ્ન થયાં હતાં. ‘ મેટ્રિક સુધીનો અભ્યાસ ભારતમાં પૂર્ણ કરી ગાંધીજી ઇંગ્લેન્ડ ગયા. ત્યાં તેમણે કાયદાઓનું શિક્ષણ મેળવ્યું. વકીલ થયા પછી તેમણે દક્ષિણ આફ્રિકામાં વકીલાત શરૂ કરી. એ સમયે આફ્રિકામાં કાળા-ગોરાના ભેદભાવ સામે તેમણે સત્યાગ્રહ કર્યો.

આફ્રિકાથી ગાંધીજી ભારત પાછા ફર્યા. સ્વરાજ્ય માટે તેમણે અંગ્રેજો સામે અહિંસક લડત શરૂ કરી. અમદાવાદમાં નદી સાબરમતીને કિનારે આશ્રમ બનાવી તેઓ ત્યાં રહ્યા. મીઠા પર અંગ્રેજોએ કર નાંખ્યો. આ માટે તેમણે સત્યાગ્રહ આદર્યો. તેમણે આ કાયદાનો ભંગ કરવા સાબરમતીના આશ્રમથી દાંડીકૂચ યોજી. દાંડીકૂચના આરંભમાં તેમણે પ્રતિજ્ઞા લીધી : “સ્વરાજ લીધા વિના પાછો નહીં ફરું.” – દાંડીકૂચ પછી તો અંગ્રેજો સામે લડતના ઘણા પ્રસંગો પડ્યા. તેમાં ૧૯૪૨માં અંગ્રેજોને પડકાર કર્યો : “ભારત છોડો’ આ આંદોલન મહત્ત્વનું છે. એ પ્રસંગે ગાંધીજીને અંગ્રેજોએ જેલમાં પૂર્યા. ગાંધીજી સાથે ભારતના ઘણા નેતાઓને જેલમાં અંગ્રેજોએ પૂરી દીધા હતા.

આખરે અંગ્રેજોએ ભારત છોડ્યું, અને સને ૧૯૪૭ના ઓગસ્ટ માસની પંદરમી તારીખે આપણને આઝાદી મળી.

આપણા દેશની ગરીબાઈ જોઈ તેઓ માત્ર શરીર પર એક જ વસ્ત્ર ધારણ કરતા, એટલે કે માત્ર ધોતિયું જ ધારણ કરે, છાતી અને પીઠ ખુલ્લાં રાખે. સ્વાવલંબનને ઉત્તેજન આપવા તથા સ્વદેશી માલના વપરાશ માટે તેમણે ખાદી અપનાવી અને ખાદીના પ્રચારને તેમણે પોતાના જીવનમાં અગ્રતા આપી,

ગાંધીજી એ હિંદુ – મુસ્લિમની એકતા માટે, અસ્પૃશ્ય નિવારણ માટે તથા હરિજનોની સ્થિતિ માટે ઘણા પ્રયત્નો કર્યા. આમ, દેશના ભલા માટે તેમણે મહાન કાર્યો કર્યા. તેઓ ‘રાષ્ટ્રપિતા’ કહેવાયા.

ગાંધીજી એ અંહિસા, પ્રેમ અને સાદાઈ જેવા ગુણોને જીવનમાં ઊતાર્યા હતા. અને આ ગુણો જ તેમનો જીવનસંદેશ હતો.

ઈ.સ. ૧૯૪૮ના જાન્યુઆરી માસની ત્રીસમી તારીખે ગાંધીજી સાંજની પ્રાર્થના માટે જઈ રહ્યા હતા. ત્યારે નાથુરામ ગોડસે નામના હત્યારાએ તેમનું ખૂન કર્યું. ગોળી વાગતાં ગાંધીજીના મુખમાંથી હે રામ” શબ્દ નીકળ્યા હતા.

ગાંધી બાપુની સમાધિ દિલ્હીમાં છે. તે‘રાજઘાટ’ના નામે ઓળખાય છે.

Mahatma Gandhi Essay in Gujarati (400 Words)

Gandhiji Essay in Gujarati

આપણા દેશની સ્વતંત્રતા તરફના તેમના મહાન યોગદાનને કારણે મહાત્મા ગાંધીને “રાષ્ટ્રના પિતા અથવા બાપુ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તે એવી વ્યક્તિ હતો જે લોકોની અહિંસા અને એકતામાં માનતા હતા અને ભારતીય રાજકારણમાં આધ્યાત્મિકતા લાવી હતી. તેમણે ભારતીય સમાજમાં અસ્પૃશ્યતાને દૂર કરવા માટે સખત મહેનત કરી, ભારતમાં પછાત વર્ગોના ઉત્કર્ષ, સામાજિક વિકાસ માટે ગામો વિકસાવવા માટે અવાજ ઉઠાવ્યો, ભારતીય લોકો સ્વદેશી માલ અને અન્ય સામાજિક મુદ્દાઓનો ઉપયોગ કરવા પ્રેરિત થયા. તેમણે રાષ્ટ્રીય આંદોલનમાં ભાગ લેવા માટે સામાન્ય લોકો લાવ્યા અને તેમને તેમની સાચી સ્વતંત્રતા માટે લડવાની પ્રેરણા આપી.

તેઓ એક એવા લોકોમાંના હતા કે જેમણે લોકોના સ્વપ્નનું સ્વપ્ન એક દિવસમાં સત્યમાં ફેરવ્યું, તેમના ઉમદા આદર્શો અને સર્વોચ્ચ બલિદાનો દ્વારા. તેમને હજુ પણ તેમના મહાન કાર્યો અને અહિંસા, સત્ય, પ્રેમ અને બંધુત્વ જેવા મુખ્ય ગુણો માટે યાદ કરવામાં આવે છે. તેમણે મહાન તરીકે જન્મ્યા ન હતા પરંતુ તેમણે પોતાની હાર્ડ સંઘર્ષો અને કાર્યો દ્વારા પોતાને મહાન બનાવ્યા હતા.

રાજા હરિશંદ્રા તરીકેના નાટકના રાજા હરિશંદ્રાના જીવનથી તેઓ અત્યંત પ્રભાવિત થયા હતા. સ્કૂલિંગ પછી, તેમણે ઇંગ્લેન્ડમાંથી તેમની કાયદાની ડિગ્રી પૂર્ણ કરી અને વકીલ તરીકે તેમની કારકિર્દી શરૂ કરી. તેમણે તેમના જીવનમાં ઘણી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો હતો પરંતુ એક મહાન નેતા તરીકે ચાલવું ચાલુ રાખ્યું હતું.

તેમણે 1920 માં અસહકાર ચળવળ, 1930 માં સવિનય આજ્ઞાધીનતા ચળવળ અને છેલ્લે ભારતની સ્વતંત્રતાના માર્ગ દ્વારા 1942 માં ભારત છોડો ચળવળ જેવા ઘણાં સમૂહ હલનચલન શરૂ કર્યા. ઘણાં સંઘર્ષો અને કાર્યો પછી, ભારતની સ્વતંત્રતાને બ્રિટીશ સરકાર દ્વારા આખરે આપવામાં આવી હતી. તે એક અત્યંત સરળ વ્યક્તિ હતા જે રંગ અવરોધ અને જાતિ અવરોધ દૂર કરવા માટે કામ કરતા હતા. તેમણે ભારતીય સમાજમાં અસ્પૃશ્યતાને દૂર કરવા માટે સખત મહેનત કરી અને અછૂત તરીકે ઓળખાતા “હરિજન” એટલે ભગવાનના લોકો.

તેઓ એક મહાન સમાજ સુધારક અને ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સેનાની હતા, જે તેમના જીવનનો હેતુ પૂરો કર્યા બાદ એક દિવસની અવસાન પામ્યા હતા. તેમણે પ્રેરણા આપી હતી કે ભારતીય લોકો જાતે મજૂર માટે પ્રેરણા આપે છે અને જણાવ્યું હતું કે સરળ જીવન જીવવા માટે અને સ્વ-નિર્ભર બનવા માટે તમામ સ્રોતની પોતાની વ્યવસ્થા કરવી. તેમણે વિદેશીઓમાં સ્વદેશી માલના ઉપયોગને પ્રોત્સાહન આપવા અને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ચરવાખાના ઉપયોગ દ્વારા સુતરાઉ કપડાં વણાટ કરવાનું શરૂ કર્યું.

તેઓ કૃષિ અને પ્રેરિત લોકોનો કૃષિ કાર્ય કરવા માટે એક મજબૂત સમર્થક હતા. તેઓ એક આધ્યાત્મિક માણસ હતા જેમણે ભારતીય રાજકારણમાં આધ્યાત્મિકતા લાવી હતી. 1948 માં 30 મી જાન્યુઆરીના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું અને તેમના શરીરનું સંસ્મરણ રાજઘાટ, નવી દિલ્હી ખાતે કરવામાં આવ્યું હતું. દર વર્ષે 30 મી જાન્યુઆરી ઉજવવામાં આવે છે.

• गांधी जयंती पर निबंध
• गाँधी जयंती पर भाषण
• महात्मा गांधी पर 10 लाइन
• गाँधी जी के द्वारा कहे गए अनमोल वचन

Related Posts

Comments (2), leave a comment जवाब रद्द करें.

"> img('logo-tagline', [ 'class'=>'full', 'alt'=>'Words Without Borders Logo' ]); ?> -->

• Get Started
• About WWB Campus
• Le livre est sur la table: The Challenges of Translating Poetry
• The 2024 Words Without Borders Gala
• Ottaway Award
• In the News
• Submissions

Outdated Browser

For the best experience using our website, we recommend upgrading your browser to a newer version or switching to a supported browser.

More Information

Translating Gujarat: On Raising Visibility and Sharing Literary Wealth

Gujarat boasts a vibrantly active and industrious 24% of India’s overall seacoast. At 1,600 kilometers, this is the longest coastline of all Indian states and, since ancient times, has invited an unceasing influx of travelers, traders, and warriors from all over the world. The region connects with present-day Afghanistan and Pakistan via northbound land routes through the Sindh desert and what is presently known as Rajasthan. Its eastern mainland adjoins the rest of northern and central India. And in the south, it neighbors agriculturally productive and highly industrialized towns and cities like present-day, cosmopolitan Mumbai. The state’s topography is also filled with extremes and contrasts, from the salt deserts and marshes of Kutch in the northwest to the arid and semiarid scrublands of the western Kathiawad peninsula to the forested mountains and fertile plains in the southeast. Frequented by migratory tribes and clans of pastoralist warriors, pilgrims, and traders, these age-old routes and vastly diverse ecologies have allowed for a fascinating hybridization of cultures and languages from all around the country and the world. Even the name Gujarat originates from a tribal dynasty, the Gurjara-Pratiharas, who came from the north in the mid-eighth century to defeat the local rulers and rule the region along with much of northern India.

Given all of the above, the Gujarati language has never been a discrete or stable entity despite the pre-Independence attempts by British colonial officers, Gandhi, and other Indian nationalist leaders to codify it as such. As scholars like Riho Isaka, Samira Sheikh, Sitanshu Yashaschandra, Rita Kothari, Aparna Kapadia, et al. have proved, the language is a richly complex linguistic system without fixed boundaries that has evolved through centuries of economic, political, and cultural interactions between speakers of Sanskrit, Prakrit, Gujari, Arabic, Persian, Turkish, Portuguese, Dutch, Urdu, Sindhi, Hindi, and more.

This plurality enabled the flourishing of numerous ethnolinguistic identities within the region, which, in turn, have engendered diverse literatures and cultural artifacts through the centuries. Arguably, though, Gujarat had its major literary renaissance in the late 1800s. In part, this was due to cross-pollination with the growing number of literary translations from English and other Indian and European languages. And, in part, it was due to a sociopolitical awakening among Gujarat’s literati—most of whom were educated elites—driven by anti-colonialism, nationalism, and the independence movement. Both of these factors led to a profuse blossoming of the modern Gujarati short story, groundbreaking first novels and memoirs, literary criticism approached as a rigorous art form in itself, travelogues that became established as a literary genre, and modern poetic forms that deviated from all previous traditions. Writers, poets, critics, and dramatists like Dalpat, Narmad, Nilkanth Sr., Navalram Pandya, Nandshankar Mehta, and others led the initial charge.

During this pre-Independence peak era of literary output, the historical novel genre became notably dominant because it also grappled with identity-building, a sense of nationalism, and state formation. Gujarati historical novels of this time are, in themselves, sources of history—beyond the stories they contained, they were also modes of collective consciousness, social reform, and earnest attempts to transcend history itself. This pre-Independence rise of Gujarati historical fiction was deeply influenced by the likes of Scott, Tolstoy, Cervantes, and others. The first-ever Gujarati novel, Nandshankar Mehta’s Karan Ghelo, published in 1866, was historical fiction. Next came the canonical, near-historical novel quartet Sarasvatichandra,  by Govardhanram Madhavram Tripathi, published from 1887 to 1901. With over 150 characters and 2,000 pages, its length surpassed Tolstoy’s War and Peace and it preceded Proust’s In Search of Lost Time . Writers like K. M. Munshi and Dhumketu published several historical fiction series set in pre-British India. Jhaverchand Meghani painstakingly collected ancient oral folklore from different regional communities into multi-volume works. Gunvantrai Acharya created swashbuckling tales of the nautical adventures of Gujaratis who traveled far and wide.

Yet, the first-ever English (or any language) translations of a handful of these works have only emerged in the last decade or so. The rest remain like faint memories of long-buried treasures despite the recovery and preservation efforts of a few stalwarts in every generation. In particular, many works remain unknown even to the Gujarati readership because they came from marginalized Gujarati communities—for example, the Parsi Gujarati community, which was much smaller than the Hindu majority but produced relatively more books at the time.

We can draw a line connecting the aforementioned Acharya to his daughter, the celebrated and prolific author Varsha Adalja, whose fiction opened this collection. Crossroad is a multi-generational historical novel set during the time of India’s independence movement. Written when the author was in her seventies, the work is groundbreaking for several reasons. In particular, despite Gujarat giving India its two most well-known Independence leaders—Mahatma Gandhi and Muhammad Ali Jinnah—and Sabarmati Ashram in Ahmedabad being Gandhi’s political base, this is among the handful of contemporary Gujarati novels to carefully explore those volatile times. That it does so mostly through the lives and experiences of women is another singular feat. Adalja’s prose is colloquially lyrical and true to its time and place. It is also cinematic and immersive, while not shying away from the worst sociopolitical issues like the infanticide and rape of young girls. As I finish my translation of the novel, I am frequently struck by the depth of her craft and research. And I am reminded of how much we still need to learn about Gujarat during those decades beyond the lives and works of Gandhi, Jinnah, and the intelligentsia.

Immediately after independence from the British in 1947, Gujarat became part of Bombay State, and the Mahagujarat Movement for a separate state became the next big political drive. From 1947 to 1960, a Sanskritized version of the language became more standardized, relegating the many regional variations to dialect status. This is also when, as translator Meena Desai writes in her introduction to a ghazal by Befaam (the pen name of Barkat Ali Ghulam Husain Virani), the Gujarati ghazal form came into its own as part of the “burgeoning movement toward an independent identity of a much-colonized country.” Tracing its origins back to seventh-century Arabic love poetry, the ghazal had gathered Persian influences as it spread across South Asia in the twelfth century through Sufi mystics and Islamic Sultanate courtiers. Ghazals continue to enjoy popularity today—especially in Bollywood—in different languages and regions of India, Pakistan, and Bangladesh. Even noted American poets have composed ghazals in English. Though difficult to translate because of their layered meanings, repetitions, and symbolism, Gujarati ghazals continue to flourish both in India and among the diaspora.

Shortly after Independence, another upheaval in Gujarat—particularly the large regions of Kathiawad and Saurashtra—involved the unification of more than two hundred independent princely states. In British India, these states had functioned more like allies rather than subordinates of the British Raj. The newly-formed Indian government pushed hard to integrate the nearly six hundred total princely states, which made up more than half the country. But legacies, traditions, and memories lingered on, as we see in an excerpt of Hasmukh Shah’s upcoming memoir, Dithu Mai . . . ( From the Margins of History ), translated by Mira Desai. Shah describes markers of a world that was quickly disappearing at that time—a Muslim ruler, his integrated team of Hindu and Muslim drivers from across caste and class hierarchies, and his garage filled with expensive and difficult-to-maintain British and American vehicles. From the child narrator’s innocent point of view, all of this is fascinating and impressive. We know the child grew up to become a key staff member for three separate Indian prime ministers. Undoubtedly, some of his diplomatic and negotiation skills had begun developing in those humble yet culturally syncretic beginnings.

That idea of cultural syncretism is also brought forth in Bharat Trivedi’s poem about Ahmedabad , an ancient city with a rich history named after a fifteenth-century Muzaffarid Sultan. As Mira Desai writes in her translator’s note, “Beyond the Hindu, Muslim, and Maratha dynasties and the British colonial rulers, there were also the Siddis, descendants of shipwrecked Africans, who bequeathed an intricate and famous carved stone screen (referenced here as Siddi Sayyed ni jali) to the city.” Though it has seen much communal tension in the last two decades, Ahmedabad has always been a political and intellectual hotbed, particularly during the Gandhi years. And while it is a constant muse for poets, writers, filmmakers, and songmakers, the walls of this city guard many untold stories still. I lived in the sprawling outskirts from mid-2014 to early 2020 and continue to explore its past and present in my own fiction. Once it grabs hold of your imagination, Ahmedabad remains a perpetual state of mind.

The third poet we’ve featured, Jayesh Jeevibahen Solanki, grew up in a village close to Ahmedabad and was a prominent, brave voice in the Gujarat Dalit Movement for most of his adult life. As translator Gopika Jadeja writes in her introductory note , “These poems give us a glimpse into a promising young mind, a poet and activist who envisioned a different future for Dalit and marginalized communities in India.” The objects described starkly in these two poems—stolen mangoes, torn kites, ice lollies for a rupee, a shirtless torso, and shoeless feet—all reveal the impoverishment that Solanki experienced throughout his life, which he tragically ended in October 2020. During my time in Ahmedabad, when I was fictionalizing the 2014 Dalit flogging incident in Una for a short story, I found a few videos of Solanki talking to journalists and reciting his poetry. His grounded convictions and passionate energy will forever haunt all who encountered him, virtually or in person.

It takes both a deep passion and a certain kind of energy to persist as a bilingual poet and writer, as Pratishtha Pandya writes in her personal essay, “ Writing in Mother Tongue and an Other Tongue .” Pandya traces her lifelong encounters with different languages and literatures to understand how her translation practice made her “more attuned to the sounds, nuances, and even limitations of the languages I was working with.” More profoundly, she investigates how there are things she can write in the “other tongue” that she cannot approach in her mother tongue because of cultural conditioning. This linguistic hopscotching about may feel ungainly at times, she writes. Still, there is joy in the spontaneous discoveries it can yield for those willing to jump past boundary constructs and land on just the right words to express themselves fully.

Sachin Ketkar also talked about the pleasures and challenges of bilingualism in my interview with him. As a Marathi-speaking Maharashtrian who grew up speaking Gujarati in Gujarat and working with English as a scholar and academic, Dr. Ketkar experienced “subtractive bilingualism”—a phenomenon I have also experienced since leaving India in 1991 but had not been able to name until this conversation. This is when, as he told me, the acquisition of an elite and powerful language like English results in the depletion and deprivation of linguistic, cultural, and creative resources of the language(s) in which one is raised. We discussed his own literary and translation journey and how intricate questions of cultural identity, tradition, modernity, and relevance stared at him with every step of that journey. Translation, for him, is primarily a creative process of negotiating through those questions. As he also shares in the interview: while creative bilingualism or multilingualism has been additive in nature for literatures in other Indian languages (e.g. Tamil, Hindi, Bangla, Marathi, and more), it has not been the same with Gujarati literature for various reasons.

In a country with so many languages, translation is, as Rita Kothari put it in my interview with her, “an un-self-conscious act [that’s] in the air, in the cosmos. And it’s hidden by being most proximate and natural.” As a multilingual scholar, translator, academic, and author, she has written extensively about Gujarati literature and translation theory. She has also co-translated, with Abhijit Kothari, the most famous historical fiction in our literary canon: K. M. Munshi’s Patan trilogy. Here, we discussed the evolution and craft of Gujarati literature in translation . This is my third interview with Dr. Kothari, and one of the recurring themes is how she sees languages as sociopolitical constructs that are, beyond their uses for communication, about power and identity. Given the evolutionary aspects I described above, this is truer than ever for the Gujarati language. In closing, Dr. Kothari recommends another great Gujarati-to-English translator, to whom we turn next.

Tridip Suhrud is renowned for his Gandhian scholarship. He is also the only Gujarati-to-English translator who has been brave enough to take on the work of translating the canonical Gujarati historical quartet, Sarasvatichandra , which I mentioned earlier. In this interview , we discussed some of his milestone translations, and I asked him where Gujarati literature stands with respect to literatures from other Indian languages in terms of creativity, innovation, diversity, volume, and recognition. He reflected on the Gujarati intellectual tradition overall, and said that “. . . we in Gujarat [ . . . ] have not thought about ourselves in our tongue with as much rigor and originality as we ought to have, or the seriousness with which language communities like Marathi, Bangla, Kannada, Tamil, and Malayalam have done.” Regarding the Gujarati translation scene, he has also discussed elsewhere how we Gujaratis are very good at bringing literary wealth from other cultures into ours, but not so good at sharing our own wealth.

Though that last bit was also a good-humored dig at the age-old Gujarati stereotype as the mercantile, business-minded community, when we look at the three Gujarati-to-English translations published in 2022 (excluding my own Dhumketu translation, which was the US edition of the 2020 Indian publication), it bears out. In her omnibus review , Shalvi Shah writes that they were “all written and translated by men and the only literary works translated from Gujarati to English in India in 2022 were published and are set more than five decades ago.” As a young translator herself, she calls out the difficulties of finding daring, new, experimental works. Sadly, this latter point also bears out, although I’m grateful that we have rare translations of books by a Gujarati Parsi and a Gujarati Dalit among those three.

Earlier, I mentioned a literary renaissance period for Gujarati literature as the independence movement got underway. The next big turning point came in the post-Gandhian era of the 1950s and 1960s with avant-garde writers like Mohammad Mankad and Suresh Joshi. Though Joshi was trained and well-read in Western literary traditions, he chose to write in Gujarati. To date, there has been no other who can match Joshi’s experimental aesthetics and prolific works of fiction, literary prose, literary criticism, and translations from several languages. In his 1992 essay collection, Imaginary Homelands , Salman Rushdie writes this about meeting Joshi:

To go on in this vein: it strikes me that, at the moment, the greatest area of friction in Indian literature has nothing to do with English literature, but with the effects of the hegemony of Hindi on the literatures of other Indian languages, particularly other North Indian languages. I recently met the distinguished Gujarati novelist Suresh Joshi. He told me that he could write in Hindi but felt obliged to write in Gujarati because it was a language under threat. Not from English, or the West: from Hindi. In two or three generations, he said, Gujarati could easily die. And he compared it, interestingly, to the state of the Czech language under the yoke of Russian, as described by Milan Kundera.

(Joshi’s stance predates that of contemporary writers like J. M. Coetzee, Ngũgĩ wa Thiong’o, and Minae Mizumura, who have all also made the political choice to write against the hegemony of English by first publishing their books in Spanish, Gikuyu, and Japanese respectively.)

Today, there is still a language pyramid in India where Bangla, Hindi, Urdu, Tamil, Malayalam, and others sit at the top. The language and history scholars I mentioned earlier have explored the whys and wherefores in their various books and papers. Globalization continues to diminish the ranks of Gujarati readers and writers by increasing the dominance of English. A quick check on Amazon India shows that, beyond academic texts, the Gujarati-language bestsellers are self-help and how-to books translated from English alongside the perennial favorite books about Steve Jobs and Elon Musk. With each generation, the body of Gujarati literature seems to become less abundant, vibrant, and innovative than it was during Joshi’s time. The Indian government and a handful of Gujarati literary institutions do what they can. For example, in 2007, the Gujarati Sahitya Akademi created a prize to recognize and encourage Gujarati authors and poets below the age of thirty . At last count, there are at least twenty different Gujarati literary awards . The Gujarati Sahitya Parishad, the oldest literary organization, has at least thirty different literary awards .

And yet, consider this: Gujarati has fifty-six million speakers worldwide. It is the sixth most spoken language in South Asia and the third most spoken language in the South Asian American diaspora . By some accounts, the Gujarati diaspora is spread over 125 countries . But my 2022 translation, The Shehnai Virtuoso and Other Stories by Dhumketu, was the first ever Gujarati-to-English literary translation to be published in the US. It was also the first ever book-length translation of this modern Gujarati short story pioneer, who published nearly twenty-six volumes of short stories alone.

For any literary culture to thrive, its readership must grow within its own societies and beyond with more translations into and from the language. This first-ever collection at Words Without Borders is a cultural intervention to bring these works to a wider readership, and to also help raise visibility within Gujarati society, especially the global diaspora. For translators from under-represented languages like ours, the act of translation can also be a mode of recovery and reclamation. Together, this small sample reveals rich glimpses of the diverse, complex, and ever-evolving literary traditions of Gujarat. It is an effort to share some of our literary wealth and celebrate our Gujarati ways of being.

Copyright © 2023 by Jenny Bhatt. All rights reserved.

Jenny Bhatt

Jenny Bhatt is a writer, literary translator, book critic, and the founder of Desi Books, a global multimedia forum for South Asian literature.

Into English: Sachin Ketkar on Bilingual Translation

A splendid impossibility, all about my mother: global stories of mother-child relationships.

• Choose your language
• ગુજરાત સમાચાર
• ટેરો ભવિષ્યવાણી
• શ્રીરામ શલાકા
• ધર્મ સંગ્રહ

લાઈફ સ્ટાઈલ

• નારી સૌદર્ય
• ગુજરાતી રસોઈ
• ગુજરાતી સાહિત્ય
• ગુજરાતી નિબંધ
• 104 शेयरà¥�स

સંબંધિત સમાચાર

• ગુજરાતી નિબંધ- મહિલા દિવસ Women's Day
• કીડી અને સિંહની મિત્રતા
• Vasant panchmi 2021 - 16 ફ્રેબ્રુઆરીને છે વસંત પંચમી, જાણો આ દિવસે સરસ્વતીની પૂજા શા માટે કરાય છે?
• નિસર્ગનુ યૌવન એટલે વસંત પંચમી
• વસંતપંચમી એટલે જ્ઞાન, વિદ્યાનું પંચામૃત

Gujarati essay - નારી તું નારાયણી / સ્ત્રી સન્માન

પરફેક્ટ જીવનસાથી શોધી રહ્યા છો ? ગુજરાતી મેટ્રિમોનીમાં - મફત નોંધણી કરો

• વેબદુનિયા પર વાંચો :

જ્યોતિષશાસ્ત્ર

Kargil vijay diwas -કારગિલ યુદ્ધ કેવી રીતે શરૂ થયું.

Personality Development Tips- પર્સનાલિટી ડેવલપમેન્ટ માટે આ 8 વાતોં કામ આવશે

આ વખતે ઘરે જ બનાવો દૂધપાક, મોંમાં મીઠાશ આવશે

શું તમને ગેસને કારણે પેટમાં દુ:ખાવો થાય છે ? તો તરત જ અજમાવો આ ઘરેલું ઉપાય, દુખાવામાં મળશે રાહત અને પેટ થશે ઠીક

શરીરને સ્વસ્થ રાખવા માટે રોજ કેટલી કેલોરી લેવી જોઈએ ?

Happy Kevda Trij/Hartalika Teej 2024 Wishes: આ ખાસ સંદેશાઓ દ્વારા તમારા મિત્રો અને સગાઓને મોકલો કેવડાત્રીજની શુભેચ્છા

હરતાલિકા તીજ(કેવડા ત્રીજ) - જો તમે પહેલીવાર કરી રહ્યા છે કેવડાત્રીજનુ વ્રત, તો પહેલા જાણી લો તેના જરૂરી નિયમ

Hartalika Teej 2024: પહેલીવાર કરી રહ્યા છો કેવડાત્રીજ (હરતાલિકા વ્રત), તો આ રીતે કરો તૈયારી

બાળ ગણેશ અને ઘમંડી ચંદ્રમાની વાર્તા

Ganesh chaturthi 2024: ગણેશ ચતુર્થી ઉત્સવ ક્યારે છે જાણી લો શુભ મુહુર્ત અને નિયમ

• શ્રદ્ધા-અંધશ્રદ્ધા
• ધર્મ યાત્રા
• અનોખુ વિશ્વ
• લગ્ન વિશેષાંક
• ગુજરાતી સિનેમા
• જાહેરાત આપો
• અમારો સંપર્ક કરો
• પ્રાઈવેસી પોલીસી

Copyright 2024, Webdunia.com

• Latest Latest
• The West The West
• Sports Sports
• Opinion Opinion
• Magazine Magazine

Opinion: For Sweden, Russian aggression is a daily worry

By Jay Evensen

For most Americans, the war in Ukraine takes on a distant hue that makes it easy to talk about in broad terms. For some, distance makes the war easier to dismiss.

To many people in Europe, however, it’s a much more vivid and constant worry.

I just returned from another two-week stay in Sweden, my third within the past 12 months. My wife and her siblings are inheriting property there.

Each time I have visited, Ukraine has been top-of-mind in the media and in casual conversation, in ways that conveyed an emotion Americans have a hard time feeling thousands of miles away. This time was no different.

“Russian plot: ‘Gotland target for nuclear weapons’” was a blaring headline less than a week ago in Expressen , a national daily newspaper I bought off the stand. Gotland is Sweden’s largest island, located in the middle of the Baltic Sea. It has been a tourist destination for many years, and it contains some of the nation’s most intriguing archeological finds (in 1999, the world’s largest collection of Viking silver treasure was discovered in a farmer’s field).

It’s also important militarily, and even more so since Sweden joined NATO earlier this year. Sweden has plans to put more advanced missile defense systems and military equipment on the island.

So when Russian military expert Vladimir Prochvatilov wrote on a Russian website that Gotland would become “target number one” for a Russian nuclear attack in the event of a war with NATO, it got people’s attention.

“It would be better for Sweden to remain a neutral country and for the island of Gotland to remain a tourist mecca, a historical museum and a nature reserve, than to become the number one target for Russian nuclear missiles,” Prochvatilov wrote.

More jarringly, he said, “The hopes of the Swedish authorities that in the event of a direct military conflict with Russia this small country will be able to avoid the total destruction of its mainland infrastructure and mass deaths of the population are illusory.”

At the start of such a war, Russia would launch nuclear weapons at Sweden “to prevent NATO cruise missile strikes on ships of the Baltic and Northern Fleets.”

In response to this, Expressen quoted an associate professor of war science at the Norwegian Defense University, who labeled it a scare tactic, or “diplomacy of intimidation,” aimed at getting Sweden to rethink its plans to militarize the island.

Reports such as these are jarring to a nation that managed to escape any conflict in either world war, and that hasn’t fought a war at all since 1814. But they also are evidence that Sweden’s decision to join NATO, and its plans for Gotland, are the right tactics.

Russia is clearly concerned. A separate story in Expressen said a Russian TV station had devoted considerable time to the militarization of Aland, a Finnish island not far from Gotland.

But perhaps more jarring than these reports are the recent statements of Sweden’s own government and military leaders.

At a conference earlier this year, Swedish Prime Minister Ulf Kristersson urged people to prepare to defend themselves “with weapons in hand and our lives on the line.”

The nation’s supreme military commander, Gen. Micael Byden , showed photos of destruction and death in Ukraine that were projected against the backdrop of a snowy Swedish field. He asked, “Do you think this could be Sweden?”

Once again, as in earlier visits, the people I spoke with expressed strong support for Sweden joining NATO.

They also expressed worries over whether Americans, and especially politicians, were as committed to keeping Europe free as they are.

On that score, recent opinion polls, such as one by the University of Maryland and SSRS, showed that support for the U.S. staying the course in its support for Ukraine is surprisingly strong. A report on the poll by the Brookings Institution said that, when asked how long the U.S. should continue military aid, 48% said as long as necessary, with another 39% saying one to two years.

When broken out by political persuasion, the poll found 37% of Republicans saying as long as necessary, with 53% saying one to two years.

This, despite statements by former President Donald Trump and Sen. J.D. Vance in opposition to further military aid.

For those who inevitably will ask, Sweden already spends 2.2% of its annual budget on its military, including an air force that has long been one of the strongest in Europe. That qualifies as exceeding the NATO target level of 2%.

Swedes no doubt would be comforted by the poll results. As I said after earlier visits, defense against Russian President Vladimir Putin is not a theoretical exercise for them, as it often seems to be in this country.

From what I know of history, the same could have been said for the way many Americans felt about belligerent countries before the outbreak of World War II.

• Inside Story
• Vichar Vihar
• Delhi ni Vaat
• Tantri Lekh
• To The Point
• Mera Bharat Mahan
• Around the World
• Boj Viana ni Moj
• Int ane Imarat
• Aapna to adhar vanka
• Relationship
• Science & Technology

RUSSIA-UKRAINE WAR NEWS

No article found.

Essay on Gujarati Culture

Students are often asked to write an essay on Gujarati Culture in their schools and colleges. And if you’re also looking for the same, we have created 100-word, 250-word, and 500-word essays on the topic.

100 Words Essay on Gujarati Culture

Gujarati culture overview.

Gujarati culture is from Gujarat, a state in western India. It is famous for its rich traditions and colorful festivals. Gujaratis are known for their love of food, music, dance, and literature. Their lifestyle is a blend of modern and traditional ways.

Gujarati Food

The Gujarati cuisine is a mix of sweet and savoury dishes. It includes items like dhokla, thepla, and undhiyu. Gujaratis are mostly vegetarian. They enjoy their food with chutneys and pickles. Their meals are balanced and nutritious.

Gujarati Clothing

Gujarati festivals.

Gujaratis celebrate many festivals. Navratri is the most famous one. It is a nine-night festival of dance and music. Diwali, Holi, and Makar Sankranti are also celebrated with great joy.

Gujarati Language and Literature

Gujarati is the main language spoken by Gujaratis. They have a rich literature with works in poetry, prose, and drama. The famous poet Narsinh Mehta was from Gujarat.

Gujarati Art and Craft

Gujarat is known for its arts and crafts. ‘Bandhani’ or tie-dye, and ‘Patola’ silk sarees are famous. They also make beautiful wooden toys and clay items. These crafts show their creativity and skill.

250 Words Essay on Gujarati Culture

Gujarati culture: an introduction.

Gujarati culture is full of color, life, and joy. It comes from the Indian state of Gujarat. The people of Gujarat are called Gujaratis. They are known for their love of food, dance, music, and art.

Dance and Music

Dance and music are a big part of Gujarati culture. Garba and Dandiya Raas are the most famous dances. They are performed during the festival of Navratri. The music is lively and makes everyone want to dance.

Art and Craft

Gujarat is also known for its arts and crafts. Bandhani, a type of tie-dye, is very popular. Patola silk sarees from Patan are also famous. They have beautiful designs and colors.

In conclusion, Gujarati culture is rich and vibrant. It is full of life, color, and joy. It is a symbol of the spirit of the people of Gujarat. They are proud of their culture and love to share it with others.

500 Words Essay on Gujarati Culture

Introduction to gujarati culture.

Gujarat is a state in the western part of India. It is known for its rich and vibrant culture. This culture is a beautiful mix of arts, beliefs, customs, and traditions that have grown over a long time. The Gujarati culture is famous for its unique dance, music, food, and clothing.

Gujarati Dance and Music

Dance and music are important parts of Gujarati culture. People in Gujarat love to dance and sing. One famous dance is Garba. It is performed during the festival of Navratri. People form circles and dance to the beat of the music. Another popular dance is Dandiya Raas, where dancers use sticks in a rhythmic way.

Music also plays a big role. Dayro, a type of folk music, is popular in Gujarat. It is used to tell stories and share wisdom. Gujarati folk songs, known as ‘lok geet’, are also loved by the people.

Food is an important part of any culture and Gujarat is no different. Gujarati food is famous for its great taste. The food is usually vegetarian. It is a mix of sweet and sour flavors. Some popular dishes are Dhokla, Thepla, and Khakhra. Gujaratis also love their snacks, known as ‘Farsan’, like Khandvi and Gathiya.

Gujaratis love to celebrate festivals. The most important festival is Navratri. It is a nine-night festival where people dance and sing. Another big festival is Uttarayan, the kite flying day. People fly kites and enjoy special food. Diwali, the festival of lights, is also celebrated with great joy.

Gujarati Language

The Gujarati language is spoken by the people of Gujarat. It is a very old language with a rich history. It has its own script and has been influenced by other languages like Sanskrit and Persian.

If you’re looking for more, here are essays on other interesting topics:

Leave a Reply Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

SaralGujarati.in

• તમામ ગુજરાતી નિબંધ
• શૈશવના સંસ્મરણો નિબંધ
• ઉનાળાનો બપોર નિબંધ
• નદીતટે સંધ્યા | નદીકિનારે સાંજ ગુજરાતી નિબંધ
• અતિવૃષ્ટિ નિબંધ | વર્ષાનું તાંડવ
• શિયાળાની સવાર નિબંધ
• જળ એ જ જીવન નિબંધ
• ઉનાળો - બળબળતા જામ્યા બપોર
• ધરતીનો છેડો ઘર નિબંધ
• વસંતઋતુ | વસંતનો વૈભવ નિબંધ
• શરદ પૂર્ણિમા નિબંધ
• દશેરા નિબંધ
• ગાંધી જયંતી નિબંધ
• ગણેશ ચતુર્થી નિબંધ
• નાતાલ વિશે નિબંધ
• રથયાત્રા નિબંધ
• દિવાળી નિબંધ
• ગુરુ પૂર્ણિમા નિબંધ
• વસંત પંચમી નિબંધ
• નવરાત્રી નિબંધ
• હોળી નિબંધ
• ધૂળેટી નિબંધ
• મહાશિવરાત્રી નિબંધ
• જન્માષ્ટમી નિબંધ
• રક્ષાબંધન નિબંધ
• ઉત્તરાયણ (મકરસંક્રાંતિ) નિબંધ
• આપણા ઉત્સવો અને તહેવારો નિબંધ
• મારો પ્રિય તહેવાર ગુજરાતી નિબંધ
• 26મી જાન્યુઆરી (પ્રજાસત્તાક દિન) નિબંધ
• 15મી ઓગસ્ટ (સ્વતંત્રતા દિવસ) નિબંધ
• મારો પ્રિય તહેવાર
• કોરોના વાયરસ નિબંધ
• પ્રવાસનું જીવન ઘડતરમાં સ્થાન
• ધરતીનો છેડો ઘર
• પ્રદૂષણ - એક સાર્વત્રિક સમસ્યા
• માતૃપ્રેમ | માં તે માં | માં
• 26મી જાન્યુઆરી (પ્રજાસત્તાક દિન)
• 15મી ઓગસ્ટ (સ્વતંત્રતા દિવસ)
• એક સૈનિકની આત્મકથા નિબંધ
• એક નદીની આત્મકથા
• એક ખેડૂતની આત્મકથા
• એક ફાટેલી ચોપડીની આત્મકથા
• એક રૂપિયાની આત્મકથા
• એક ચબુતરાની આત્મકથા
• નિશાળનો બાંકડો બોલે છે...
• એક શિક્ષિત બેકારની આત્મકથા
• એક વડલાની આત્મકથા
• એક ભિખારીની આત્મકથા
• એક ફૂલની આત્મકથા
• એક છત્રીની આત્મકથાા
• એક ઘડિયાળની આત્મકથાા
• એક નિવૃત શિક્ષકની આત્મકથા
• જો હું વડાપ્રધાન હોઉં તો...
• સમાનાર્થી શબ્દો
• વિરુદ્ધાર્થી શબ્દો
• તળપદા શબ્દોો
• શબ્દસમૂહ માટે એક શબ્દો
• રૂઢિપ્રયોગો અને તેના અર્થ
• નિપાત
• કૃદંત
• અલંકાર
• સમાનાર્થી શબ્દો ધોરણ પ્રમાણે
• Privacy Policy

પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ | જીવનમાં શ્રમનું મહત્તવ વિષે ગુજરાતીમાં નિબંધ

• પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ નિબંધ,
• પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ નિબંધ ગુજરાતી,
• પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ વિશે નિબંધ,
• જીવનમાં શ્રમનું મહત્તવ
• જીવનમાં શ્રમનું મહત્તવ વિશે નિબંધ ગુજરાતીમાં,
• Prishram Ej Parasmani Nibandh Gujarati
• Prishram Ej Parasmani Essay in Gujarati

નીચે આપેલ એક કરમાયેલા ફૂલની આત્મકથા વિશે ગુજરાતીમાં 200 શબ્દોમાં નિબંધ ધોરણ 10 , 11 અને 12 માટે ઉપયોગી થશે.

પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ / જીવનમાં શ્રમનું મહત્તવ નિબંધ :

• પ્રસ્તાવના
• પરિશ્રમ 
• મજૂરી નહીં જાતમહેનત
• શરીર અને શ્રમ 
• ઉપસંહાર

નીચે આપેલ પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ વિશે ગુજરાતીમાં 150   શબ્દોમાં નિબંધ ધોરણ 6 , 7 અને 8 માટે ઉપયોગી થશે.

શ્રમનું ગૌરવ / પરિશ્રમ એ જ પારસમિણ નિબંધ : ધોરણ 6 થી 10 

• શ્રમના પ્રકાર
• શ્રમ પ્રત્યે લોકોનું વલણ
• શ્રમના લાભ
• નિષ્ફળતા વખતે પણ શ્રમ જરૂરી
• શિક્ષિત સમાજનું વલણ

નીચે આપેલ પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ વિશે ગુજરાતીમાં 100   શબ્દોમાં નિબંધ ધોરણ 3, 4 અને 5 માટે ઉપયોગી થશે.

પરિશ્રમ એ જ પારસમિણ નિબંધ : ધોરણ 3 થી 5 

• પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ નિબંધ
• માતૃપ્રેમ / માં તે માં નિબંધ
• એક ફૂલની આત્મકથા ગુજરાતી નિબંધ
• ગુજરાતી તળપદા શબ્દો

Post a Comment

HindiVyakran

• नर्सरी निबंध
• सूक्तिपरक निबंध
• सामान्य निबंध
• दीर्घ निबंध
• संस्कृत निबंध
• संस्कृत पत्र
• संस्कृत व्याकरण
• संस्कृत कविता
• संस्कृत कहानियाँ
• संस्कृत शब्दावली
• पत्र लेखन
• संवाद लेखन
• जीवन परिचय
• डायरी लेखन
• वृत्तांत लेखन
• सूचना लेखन
• रिपोर्ट लेखन
• विज्ञापन

Header$type=social_icons

• commentsSystem

દિવાળી વિશે નિબંધ ગુજરાતી - Diwali Essay in Gujarati

Diwali Essay in Gujarati :  Today, we are providing " દિવાળી વિશે નિબંધ ગુજરાતી " For class 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11 & 12...

દિવાળી વિશે નિબંધ ગુજરાતી - Diwali Essay in Gujarati

100+ Social Counters$type=social_counter

• fixedSidebar
• showMoreText

/gi-clock-o/ WEEK TRENDING$type=list

• गम् धातु के रूप संस्कृत में – Gam Dhatu Roop In Sanskrit गम् धातु के रूप संस्कृत में – Gam Dhatu Roop In Sanskrit यहां पढ़ें गम् धातु रूप के पांचो लकार संस्कृत भाषा में। गम् धातु का अर्थ होता है जा...
• दो मित्रों के बीच परीक्षा को लेकर संवाद - Do Mitro ke Beech Pariksha Ko Lekar Samvad Lekhan दो मित्रों के बीच परीक्षा को लेकर संवाद लेखन : In This article, We are providing दो मित्रों के बीच परीक्षा को लेकर संवाद , परीक्षा की तैयार...

RECENT WITH THUMBS$type=blogging$m=0$cate=0$sn=0$rm=0$c=4$va=0

• 10 line essay
• 10 Lines in Gujarati
• Aapka Bunty
• Aarti Sangrah
• Akbar Birbal
• anuched lekhan
• asprishyata
• Bahu ki Vida
• Bengali Essays
• Bengali Letters
• bengali stories
• best hindi poem
• Bhagat ki Gat
• Bhagwati Charan Varma
• Bhishma Shahni
• Bhor ka Tara
• Boodhi Kaki
• Chandradhar Sharma Guleri
• charitra chitran
• Chief ki Daawat
• Chini Feriwala
• chitralekha
• Chota jadugar
• Claim Kahani
• Dairy Lekhan
• Daroga Amichand
• deshbhkati poem
• Dharmaveer Bharti
• Dharmveer Bharti
• Diary Lekhan
• Do Bailon ki Katha
• Dushyant Kumar
• Eidgah Kahani
• Essay on Animals
• festival poems
• French Essays
• funny hindi poem
• funny hindi story
• German essays
• Gujarati Nibandh
• gujarati patra
• Guliki Banno
• Gulli Danda Kahani
• Haar ki Jeet
• Harishankar Parsai
• hindi grammar
• hindi motivational story
• hindi poem for kids
• hindi poems
• hindi rhyms
• hindi short poems
• hindi stories with moral
• Information
• Jagdish Chandra Mathur
• Jahirat Lekhan
• jainendra Kumar
• jatak story
• Jayshankar Prasad
• Jeep par Sawar Illian
• jivan parichay
• Kashinath Singh
• kavita in hindi
• Kedarnath Agrawal
• Khoyi Hui Dishayen
• Kya Pooja Kya Archan Re Kavita
• Madhur madhur mere deepak jal
• Mahadevi Varma
• Mahanagar Ki Maithili
• Main Haar Gayi
• Maithilisharan Gupt
• Majboori Kahani
• malayalam essay
• malayalam letter
• malayalam speech
• malayalam words
• Mannu Bhandari
• Marathi Kathapurti Lekhan
• Marathi Nibandh
• Marathi Patra
• Marathi Samvad
• marathi vritant lekhan
• Mohan Rakesh
• Mohandas Naimishrai
• MOTHERS DAY POEM
• Narendra Sharma
• Nasha Kahani
• Neeli Jheel
• nursery rhymes
• odia letters
• Panch Parmeshwar
• panchtantra
• Parinde Kahani
• Paryayvachi Shabd
• Poos ki Raat
• Portuguese Essays
• Punjabi Essays
• Punjabi Letters
• Punjabi Poems
• Raja Nirbansiya
• Rajendra yadav
• Rakh Kahani
• Ramesh Bakshi
• Ramvriksh Benipuri
• Rani Ma ka Chabutra
• Russian Essays
• Sadgati Kahani
• samvad lekhan
• Samvad yojna
• Samvidhanvad
• Sandesh Lekhan
• sanskrit biography
• Sanskrit Dialogue Writing
• sanskrit essay
• sanskrit grammar
• sanskrit patra
• Sanskrit Poem
• sanskrit story
• Sanskrit words
• Sara Akash Upanyas
• Savitri Number 2
• Shankar Puntambekar
• Sharad Joshi
• Shatranj Ke Khiladi
• short essay
• spanish essays
• Striling-Pulling
• Subhadra Kumari Chauhan
• Subhan Khan
• Suchana Lekhan
• Sudha Arora
• Sukh Kahani
• suktiparak nibandh
• Suryakant Tripathi Nirala
• Swarg aur Prithvi
• Tasveer Kahani
• Telugu Stories
• UPSC Essays
• Usne Kaha Tha
• Vinod Rastogi
• Vrutant lekhan
• Wahi ki Wahi Baat
• Yahi Sach Hai kahani
• Yoddha Kahani
• Zaheer Qureshi
• कहानी लेखन
• कहानी सारांश
• तेनालीराम
• मेरी माँ
• लोककथा
• शिकायती पत्र
• हजारी प्रसाद द्विवेदी जी
• हिंदी कहानी

RECENT$type=list-tab$date=0$au=0$c=5

Replies$type=list-tab$com=0$c=4$src=recent-comments, random$type=list-tab$date=0$au=0$c=5$src=random-posts, /gi-fire/ year popular$type=one.

• अध्यापक और छात्र के बीच संवाद लेखन - Adhyapak aur Chatra ke Bich Samvad Lekhan अध्यापक और छात्र के बीच संवाद लेखन : In This article, We are providing अध्यापक और विद्यार्थी के बीच संवाद लेखन and Adhyapak aur Chatra ke ...

Join with us

Footer Social$type=social_icons

• loadMorePosts